توسل به غیر خدا ممکن است سوالاتی را در ذهن شما ایجاد کرده باشد یا بخواهید بدانید توسل باعث شرک می شود یا نه! برای پاسخ به این سوالات به شما توصیه می کنیم این مقاله را به دقت بخوانید.
اندیشه اسلامی در طول تاریخ همواره با فراز و فرودهایی همراه بوده است. یکی از تفکراتی که جوامع اسلامی را با شبهات مختلف به خود مشغول کرده است وهابیت است. این تفکر با اینکه در بین صاحب نظران اندیشه اسلامی نااستوار است. ولی همچنان اصرار دارد اندیشه های خود را در قالب تفکر اسلامی به مسلمانان تحمیل کند. همینطور خود را به عنوان تنها میدان دار اندیشه اسلامی معرفی کند. در این مقاله قصد داریم حقیقت و حکمت توسل به غیر خدا را با توجه به آیات قرآن کریم و منابع اهل سنت اثبات کنیم. تا نوری باشد بر راه کسانی که از دانستن حقیقت تا امروز محروم بوده اند.
توسل
ابن سیده در کتاب خود از قول صاحب کتاب العین (خلیل ابن فراهیدی؛ از دانشمندان مشهور عرصه ادبیات عرب) می گوید: وسیله چیزی است که به سبب آن تقرب جسته و با آن به سوی مقصد توسل نموده ای. از همین معناست جمله” توسل الی الله تعالی بعمل” که به معنای تقرب است.
ابن حجر عسقلانی در کتاب فتح الباری ج 2 ص95 می گوید: وسیله چیزی است که با آن به بزرگی تقرب جسته می شود.
ابن حجر عسقلانی از علمای بزرگ حدیث نزد اهل سنت و نویسنده کتاب فتح الباری(شرح صحیح بخاری) می باشد.
اگر چیزی یا کسی را که نزد خداوند از مقام و منزلت برخوردار است، برای اجابت دعای خود واسطه قرار دهیم. در واقع او را نزد خداوند وسیله قرار می دهیم تا به خواسته مان برسیم. مثل توسل به ایمان به خدا، توسل به عمل صالح، توسل به ذات اولیاء صالح و…
حقیقت توسل به غیر خدا
همه می دانیم همانطور که نماز، روزه و کمک به افراد نیازمند وسیله تقرب به خداوند است. توسل به افراد صالح مانند پیامبران و اولیای الهی، همچنین خداوند را به ذات و آبروی آن ها قسم دهیم، نیز وسیله تقرب است. زیرا با توسل، از آن ها می خواهیم ما را نزد پروردگار دعا کنند. خداوند در آیه 35 سوره مائده می فرماید:
“يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَه”
“ای کسانی که ایمان آورده اید ازخدا پروا کنید (تقوا پیشه کنید) و به سوی او وسیله جویید.(تقرب جویید)”
فلسفه توسل به ائمه
خداوند جهان را بر اساس نظم خاصی خلق کرده است. از طرفی جهان دارای نظام علت و معلولی نیز می باشد. همانطور که آب و غذا وسیله ای است برای رفع تشنگی و گرسنگی؛ امور معنوی نیز دارای اسباب و عللی است برای رفع نیازهای معنوی انسان. مثلا انسانی که احساس گناه می کند به وسیله ای نیاز دارد تا به واسطه ی آن خدا را قسم دهد تا از گناهش بگذرد. در واقع همان گونه که نیازهای جسمی انسان طبق نظام آفرینش با واسطه های مادی برآورده می شود، نیازهای معنوی و هدایت انسان نیز بر اساس نظام خاصی(واسطه های معنوی) به رشد و تکامل می رسد.
همان گونه که نمی توان پرسید در عالم ماده چرا خداوند زمین را به واسطه خورشید روشن کرده است و بی واسطه چنین کاری نکرده است؟! در عالم معنا نیز نمی توان پرسید چرا خداوند مغفرت و الطاف خود را با واسطه شامل حال بندگان می کند!
خداوند در آیه 64 سوره نساء به این مطلب اشاره می کند و می فرماید:
” وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا “
“اگر ایشان هنگامی که (با ارتکاب گناه) به خود ستم کردند نزد تو می آمدند. از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر هم برای ایشان طلب مغفرت می کرد. خدا را توبه پذیر مهربان می یافتند.”
شبهه توسل به غیر خدا
اعتقاد وهابیت این است که توسل توسط شیعه در دین وارد شده است. بنابراین آن را بدعت می داند. در حالی که بحث توسل و توصیه به آن همیشه در جریان بوده است.
توسل در قرآن
برخی افراد از باب های عبادت فقط نماز، روزه، دعا و… را می شناسند در حالی که یکی دیگر از باب های عبادت خداوند توسل به سوی او با واسطه قراردادن اولیاء صالح و مقربین است. دلیل این نوع تقرب این است که شخص متوسل به وسیله ی واسطه، قلب خود را به سوی وجه الله معطوف می کند. همانطور که خداوند در آیه 144سوره بقره می فرماید:
” قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ ۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ۗ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُون.”
“نگاه‌هاى انتظارآميز تو را به سوى آسمان [براى تعيين قبله‌ی نهايى] مى‌بينيم! اكنون تو را به سوى قبله‌اى كه از آن خشنود باشى، بازمى‌گردانيم. پس روى خود را به سوى مسجدالحرام كن و هر‌جا باشيد روى خود را به سوى آن بگردانيد. كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده است. به خوبى مى‌دانند اين فرمان حقّى است از ناحيه‌ی پروردگارشان. (که در کتاب های خود خوانده اند) و خداوند از آنچه (برای مخفی داشتن این آیات) انجام می دهند غافل نیست.”
در این آیه خداوند سبحان قبله را وسیله ای برای توجه به خودش قرار می دهد. آیا غیر از این است؟!
طبق آیه 34 سوره بقره خداوند به ملائکه دستور داد تا بر آدم سجده کنند؛ آیا انسان را معبود فرشتگان قرار داد؟! یا این سجده در حقیقت عمل به دستور خداوند برای قرب الهی بود؟!
“وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرينَ “
“و چون فرشتگان را فرمان دادیم که بر آدم سجده کنید، همه سجده کردند مگر شیطان که ابا و تکبّر ورزید و از فرقه کافران گردید.”
آیا توسل به اولیای الهی شرک است؟
خداوند در قرآن درباره شأن حضرت عیسی(ع) در آیه ۴۵ سوره آل عمران می فرماید:
“إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ”
“چون فرشتگان مریم را گفتند که خدا تو را به کلمه خود بشارت می‌دهد که نامش مسیح (عیسی) پسر مریم است، که در دنیا و آخرت آبرومند و از مقرّبان (درگاه خدا) است.”
و درباره مقام حضرت موسی(ع) در آیه ۶۹ سوره احزاب می فرماید:
“يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَىٰ فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا ۚ وَكَانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهًا”
“ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شما مانند آن مردمی نباشید که پیغمبرشان موسی را (به تهمت زنا و قتل هارون و دیگر عیب‌جویی‌ها) بیازردند تا آنکه خدا او را از آنچه گفتند منزّه ساخت (و پاکدامنیش بر همه روشن گردانید) و او نزد خدا (پیغمبری) آبرومند و محترم بود”
بدین ترتیب حضرت عیسی(ع) و حضرت موسی(ع) را وجیه و آبرومند معرفی می کند.
وجیه در واقع شخص دارای آبرو و قرب است که انسان به واسطه ی او به دیگری توجه می کند و به او متوسل می شود. همان گونه که در روایت ترمذی (کتاب الدعوات؛ باب ۱۱۸) آمده است: پیامبر اکرم(ص) به شخص اعرابی این گونه تعلیم داد که بگو: “یا محمّد! إنّی توجّهتُ بِکَ الی الله…” ” ای محمد همانا من برای رسیدن به خدا به تو توجه می کنم…”
آیا این سخن منافاتی با توحید دارد؟! یا برای دستیابی به قرب الهی شخص آبروداری را واسطه قرار داده ایم؟!
قدرت اولیا الهی و اراده خدا
اگر شخصی ائمه و اولیای الهی را مستقل از خداوند در نظر بگیرد در معنای توحید ورود کرده است. بنابراین برای خدا شریک قائل می شود. اما شیعیان هیچگاه چنین اعتقادی نداشته و ائمه را مستقل از خداوند نمی دانند. بلکه اولیای الهی را واسطه و در طول قدرت و اراده ی الهی و دارای آبرو نزد خداوند متعال می دانند. در واقع توسل به غیر خدا در جهت حاجت خواستن از خداوند است.
باید بدانیم که یکی از دسیسه های دشمن، شبهه پراکنی و پنهان کردن حقیقت برای ایجاد اختلاف بین شیعیان و اهل سنت است.
جهت مطالعه بیشتر به سایت گلدون مراجعه کنید.
منابع: علی رضوانی، توسل
علی رضوانی، وهابیت و توسل
نویسنده/ ویرایشگر: اکرم پورطاهرزاده