امروزه مسأله‌ای که بسیاری از خانواده‌ها را درگیر کرده است، تنبلی کودکان است. کودک تنبل از دیرباز نقل هر مجلس شده و تبدیل به یک معضل در خانواده ها شده است. با توجه به اینکه در دین و آموزه‌های دینی در مورد تربیت صحیح فرزندان احادیث و روایات فراوان وجود دارد این موضوع نشان دهنده این است که دوران کودکی و نوجوانی از اولین و مهم‌ترین دوران موثر در امر تربیت پذیری صحیح می‌باشد. پس باید بدانیم که تربیت او تحمیلی موقت و بی‌هدف نیست.
قبل از اینکه به نحوه ی رفتار و راهکار برای کودکان تنبل برویم، باید علت تنبلی کودکان را بدانیم و این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم چه چیزی باعث تنبلی کودکان میشود و اصلاً تنبلی از کجا نشات می‌گیرد و به چه کودکانی تنبل می‌گوییم . برای کسب اطلاعات بیشتر تا پایان مقاله با گلدون همراه شوید.
کودک تنبل
به نظر شما فرزندانتان متعلق به کدام دسته از بچه‌ها هستند ؟ آیا آنها به انجام کارهای هیجان انگیز تا فعالیت‌های گروهی ویا فعالیت‌های میدانی علاقه ای از خود نشان می‌دهند؟ برخورد آنها با مواجه شده با مسائل و رویدادها مناسب است؟ یا دائماً در حال بهانه‌گیری و فرار کردن از انجام تکالیف و مسئولیت‌ها هستند؟ به نظر شما آنها تمام کارهای خود ، علایق،خواسته‌ها و احساساتشان را به شما ابراز می‌کنند؟ یا در کارهایشان پنهان کاری دارند؟ مثلاً اگر ظرف شیشه‌ای خانه‌ای را بشکنند ،دفتری را پاره کنند ،به شما اطلاع می‌دهند؟ و اگر اطلاع دهند به چه شکلی به شما اطلاع می‌دهند؟ همه این مسائل میتواند یک چالش باشند که در آن والدین و فرزندان را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد.
بهتر است در این طور مواقع کارهای سخت را برای بچه‌ها آسان‌تر نکنیم و در برابر خواسته‌های آنها تسلیم نشویم و قبل از همه باید خودمان الگوی خوبی برای آنها باشیم . سعی کنیم به آنها مسئولیتی در حد توانشان بدهیم و با وجود تنبل بودنشان به آنها برچسب تنبلی نزنیم و به جای آن به آنها تلقین کنیم که آنها فرزندان در حال پیشرفت و فعال و زرنگی هستند.
تنبل یا زرنگ بودن کودکان قبل از همه به نحوه تربیت و نظام دهی خانواده ارتباط مستقیمی دارد تجربه نشان داده است که همواره پدر و مادر در خانواده نقش مهم‌ترین الگو را برای فرزندان خود دارند. پس فرزندان موفق و باهوش نتیجه و حاصل مادر و پدران سخت کوش و منضبط هستند .
معنای واژه تنبل
این واژه در زبان انگلیسی دارای معانی متفاوتی است که عبارتند از:
- Bum اسم، آدم بیکار و تنبل آدم بیکاره و مهمل
- idLer بیکاره گیجی تنبل
- SlUggard تنبل و کند آدم تنبل
معنای “تنبل” در فارسی به معنی عدم تمایل یا تمامیت در انجام کار یا فعالیت‌های روزمره است.
تنبلی در چه اموری است؟
مورد دیگری که می تواند در این باره حائز اهمیت باشد این است که اصلاً ما تنبلی را در چه اموری می‌دانیم ؟ در واقع واژه تنبل را چگونه مورد بررسی قرار داده‌ایم ؟
گاهی اوقات توجه بیش از حد والدین باعث لوس بار آمدن کودکان میشود و باعث میشود که دیگر فرزند نتواند مسئولیتی ولو آسان و ساده را تقبل کند. این امر بسیار خطرناک است و باعث آسیب پذیری کودک در سنین بالا می شود.
معمولاً فرزندانی که رفاه مالی و آرامش روانی دارند نمی‌توانند در مقابل خواسته‌های خود صبور باشند. این عدم صبر و نداشتن طاقت میتواند نمونه بارز تنبلی در آنها باشد.
پس یکی از راه‌های مفید جلوگیری از تنبلی کودکانمان می تواند تمرین و تکرار کردن با آنها در زمینه صبر باشد. همچنین در اختیار قرار ندادن هر آنچه که کودک بخواهد و آموزش دادن به آن که باید برای خواسته‌های خود صبر و تلاش داشته باشد.
لذا ایستادگی در برابر خواسته‌های نامعقول کودکان میتواند پله ی کمکی برای موفق شدن آنها در آزمون صبر باشد.
کودک تنبل چه کسی است؟
- معمولا کودکانی که تنبل هستند از خانواده و اطرافیان خود توقع زیادی دارند آنها می کوشند که نیازهای لازم و ضروری خود را بدون تلاش و زحمت از دیگران به دست آورند.
- همیشه برای سرباز زدن از کارها ، واجبات و تکالیف خود بهانه‌هایی دارند.
- درصدد اقناع سازی دیگران برای پذیرش این بهانه‌ها هستند.
- معمولاً افرادی بی طاقت و بی‌حوصله و عجول هستند.
- همیشه سعی می‌کنند که با انجام رفتارهای غیر متعارف به خواسته‌های خود برسند.
نشانه های کودک تنبل در سنین پیش از دبستان
- این گونه کودکان معمولاً برای رسیدن به خواسته های خود مدام در حال بهانه آوردن، نق زدن، لجبازی کردن، قهر کردن و در اکثر اوقات گریه کردن هستند.
- همیشه از وضع موجود ناراضی هستند.
- از داشته‌های خود به خوبی مراقبت نمی‌کنند.
- مدام وسایل خود را گم می‌کنند.
- نسبت به وسایلشان بی اهمیت هستند.
- معمولاً کتاب‌های داستان خط خطی و نامرتبی دارند.
- در کل می توان گفت که آنها افراد مسئولیت پذیر خوب نیستند.
- در بیشتر کارهایشان سردرگم و گیجند.
تنبلی کودکان در انجام تکالیف
- کودکان تنبل به خاطر نداشتن حس مسئولیت پذیری، شوق و ذوقی برای انجام تکالیف خود ندارند.
- آنها مدام برای به تاخیر انداختن تکالیف، بهانه می‌آورند.
- سعی می‌کنند که زمان را هدر دهند.
- معمولا این نشانه لجباز بودن آنها را بیان می‌کند.
- آنها برای حفظ موقعیت خود سرسخت هستند.
- اشتباه خود را درست می‌دانند.
- در آخر اگر هم بخواهند تکلیفی را انجام دهند از سر اکراه و با بدترین شکل ممکن انجام می‌دهند. مثلاً خیلی زشت و بد خط مینویسند و یا از حروف بزرگ برای نوشتن استفاده می‌کنند.
- آنها معمولاً سعی می‌کنند در مقابل برخوردها ایستادگی کنند و فقط خود را قبول دارند.
کند بودن کودک
یکی از مسائل کند بودن کودک شاید به مسائل ژنتیک آنها برگردد. یا اینکه به علاقه آنها ربط داشته باشد. برای مثال انسان برای کارهایی که نسبت به آنها ذوق و شوقی نداشته باشد. یا آنها را انجام نمی‌دهد. یا هم اگر بخواهد انجام دهد خیلی کند و به اجبار و بدون علاقه انجام می‌دهد.
علاقه نداشتن، حس تحمیل داشتن، مجبور بودن، علائم ژنتیک و یا موروثی بودن میتواند یکی از نشانه‌های کند بودن کودک باشد.
بعضی وقت‌ها فراهم نکردن محیط مناسب برای بچه‌ها، فراهم نکردن محیط پرشور و نشاط، باعث بی‌میلی و بی‌رغبتی بچه‌ها به انجام کارهای اطراف و یا خاص خود می‌کند. بی توجهی پدر و مادر و یا مشغول شدن آنها به اموری دیگر نیز میتواند در این امر نقش داشته باشد.
با کودک تنبل چه کنیم؟
اول از همه باید قدرت نه گفتن و نه شنیدن را در آنها تقویت کنیم. کودک تنبل به خاطر بی مسئولیتشان حاضر به شنیدن *نه* نیستند. انتظار دارند که هرچه را که بخواهند فوری انجام شود. باید چگونه احساساتشان را به آنها آموزش دهیم.
کودکان تنبل در قبال سوال کردن خصوصاً پرسش‌هایی که بلد نیستند منزوی می‌شوند و سکوت اختیار می‌کنند.
آنها قادر به بیان احساسات خود نیستند؛ یعنی نمی‌توانند بگویند ما این مطلب را بلد نیستیم.
باید به آنها مسئولیت انجام دادن کار بدهیم هر چند آن کار کوچک هم باشد تا روحیه سازگار تری با محیط برقرار کنند و نشان دهند که قابل اعتماد هستند و مفیدند.
باید خواب آنها را تنظیم کنیم تا به حد متعارف بخوابند چون افراد تنبل خیلی کم خواب هستند.
با نوجوان تنبل چگونه رفتار کنیم؟
مسئله نوجوانان با کودکان بسیار متفاوت است. چون نوجوانان در سن حساسی هستند. درک بهتری از مسائل موجود در اطراف خود را دارند. آنها نسبت به کودکان تسلط بیشتری بر اوضاع موجود دارند. پس محیط بیشتر از مسائل ژنتیکی می تواند بر روی آنها اثرگذار باشد.
- اول از همه دادن روحیه مسئولیت پذیری میتواند در او مثمر ثمر باشد.
- انتخاب دوستان خوب و فعال پر انرژی و هدفمندو مشارکت آنها در گروه‌های فعال مدرسه و محله خالی از نتیجه نمی‌باشد. زیرا با قرار گرفتن در گروه دوستان مجبور به ثابت قدم بودن و منضبط بودن آنها میشود. زیرا لازمه پیشبرد اهداف یک گروه خوب داشتن برنامه هدف و انضباط است.
- باید بگذاریم که کارهای خود را خودشان انجام دهند.
- بیشتر با آنها مماشات کنیم.
- دورادور مراقبت کارها و رفتارهای کودک تنبل باشیم.
- بیشتر در کنار آنها باشیم هرچند وقت یک بار با آنها بیرون رویم. مثلاً مادر با پسر خود بیرون برود نه برای تهیه خرید خاص، بلکه فقط برای اینکه صحبت‌های پسرش گوش دهد .
- بهتر است به گونه‌ای رفتار کنیم که کودکمان احساس دوستی با ما داشته باشد نه احساس والدین و فرزند.
منبع: حسن فرهی، الهه دل آذر، چگونه با کودک رفتار کنیم، نشرسمام، سال ۱۳۸۵
نویسنده: جنامی
ویرایشگر: غنیه اسفندیاری راد