اصول تربیت فرزند از گذشته تا به امروز یکی از دغدغه های اصلی خانواده ها بوده است. خانواده ها معمولا همیشه نگران این مسئله هستند و به دنبال راهکارهایی می گردند تا فرزند خود را به شکل صحیح تربیت کنند. تربیت فرزندان بر اساس اصول تربیتی از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که هم در خانه هم در جامعه، تربیت و رفتار فرزند نشان دهنده ی شخصیت خانوادگی وی می باشد. عده ای بر این باورند که جامعه باعث تغییر شخصیتی فرزندان شان می شود. اما این باور غلطی است زیرا تاثیر جامعه به اندازه تاثیر خانواده نیست. اگر پدر و مادر یاد بگیرند که از همان دوران کودکی چطور با فرزند خود ارتباط برقرار کنند مطمئنا درتربیت کودک خود موفق خواهند بود. حال باید ببینیم برای تربیت کودک مان چه کارهایی را باید انجام دهیم. و از چه کارهایی خودداری کنیم.
مهم ترین اصول تربیت صحیح فرزند
قدم اول : با فرزند خود ارتباط صمیمی برقرار کنید.
ارتباط صمیمی یکی از شاخصه های اصلی در اصول تربیت فرزند به شمار می رود. باید با فرزند خود مانند یک دوست رفتار کنید. اگر اینگونه باشید کودک با شما راحت تر خواهد بود و مشکلات خود را راحت تر با شما در میان خواهد گذاشت. زمانی که خانواده ها به این مسئله توجه داشته باشند، فرزندان کمتر به دنبال دوست می گردند تا با او درد و دل کرده و تنهایی شان را پر کنند. پس سعی کنید با فرزند خود مانند یک دوست باشید تا کمترین آسیب را از جامعه ببیند.
قدم دوم : درک موقعیت فرزندتان را فراموش نکنید.
اگر نوجوانی دارید که به دوران بلوغ رسیده، باید موقعیت های او را درک کنید. چرا که در این دوران مشکلات زیادی فرزندان شما را درگیر می کند. در این دوره حساس و بحرانی از وارد کردن فشارهای روحی و روانی بر فرزندان خودداری کنید. یا زمانی که فرزندان شما کم حوصله و بی حال هستند، از نصیحت کردن آن ها بپرهیزید. چرا که در این موقعیت، نصحیت فرزندان اثر عکس به جا می گذارد. سعی کنید در چنین موقعیت هایی، مشکلات و شرایط آن ها را درک کرده و به آن ها کمک کنید.
قدم سوم : فرزندان خود را قانع کنید.
وقتی فرزندتان از شما می خواهد برای او کاری انجام دهید، مثلا وسیله ای برایش تهیه کنید یا او را به جایی ببرید. اگر امکان انجام آن برای شما ناممکن باشد، سعی کنید او را قانع کنید. متناسب با سن فرزند و شرایط برای او علت ناتوانی تان را توضیح دهید. دقت داشته باشید که این کار حتما با محبت و ملایمت انجام شود. چرا که خشونت و دعوا کردن، لجبازی کودک را بیشتر می کند. و در آینده همین رفتار بر روی شخصیت او تاثیر منفی خواهد گذاشت.
قدم چهارم : از قول دادن های الکی به فرزندان بپرهیزید.
وقتی به فرزند خود قول می دهید، که در روز معینی برای او چیزی بخرید یا او را جایی ببرید. و می دانید که نمی توانید آن را انجام دهید فرزندتان کم کم نسبت به شما دلسرد می شود. چون این قول دادن ها و عمل نکردن به آن ها، باعث سلب اعتماد فرزند به شما و ایجاد برخی مشکلات روحی برای او می شود. پس تلاش کنید به این نکته در شیوه صحیح تربیت فرزند توجه کنید.
قدم پنجم : فرزند خود را سرزنش نکنید.
سرزنش کردن فرزندان مخصوصا وقتی که در کنار دوستان یا افراد فامیل هستند، مشکلات جدی روحی و روانی و شکست های بزرگ در آینده برایشان ایجاد خواهد کرد. بر این اساس سرزنش کردن بر خلاف اصول تربیت فرزند می باشد. پس نباید وقتی فرزندتان دچار خطا یا اشتباهی شده او را در بین جمع سرزنش کنید . و به طور مکرر اشتباهاتش را به او یادآوری نکنید. هر خطا و اشتباهی که از او سر زد در خلوت با او در میان بگذارید. سعی کنید به صورتی رفتار کنید که فرزند حس کند، موقعیت او را درک می کنید. و از او قول بگیرید که دیگر همچین خطایی را تکرار نکند.
قدم ششم : فرزند خود را با دیگران مقایسه نکنید.
یکی از عمده اشتباهاتی که خانواده ها در روند تربیت فرزند، انجام می دهند مقایسه ی فرزندان خود با دیگران است. به عنوان مثال وقتی فرزند شما نمی تواند کاری را که از او می خواهید انجام دهد فورا او را با بچه های فامیل یا دوستان مقایسه نکنید. به جای این کار سعی کنید به او قدرت و اعتماد به نفس بدهید تا بتواند آن کار را انجام دهد. و همیشه سعی کنید استعدادهای کودک خود را بشناسید و او را همیشه تشویق کنید. تا بتواند استعدادها و توانایی های خود را شکوفا کند.
قدم هفتم: به توانایی های فرزند خود اهمیت دهید.
اگر می خواهید فرزند شما در آینده فرد موفقی باشد، باید از کودکی به استعدادها و توانایی های او اهمیت دهید. این کار شما باعث خواهد شد تا او بتواند اعتماد به نفس بگیرد و شما را همیشه در کنار خود بداند و به دستاورد های بزرگ دست پیدا کند. همچنین این کار باعث خواهد شد که فرزند شما از لحاظ روحی و روانی همیشه در ارامش باشد. از این رو، توجه به توانایی های کودک، از اصول مهم تربیتی است.
قدم هشتم : به فرزندان خود فرصت دهید.
وقتی فرزند شما دچار اشتباهی شده به او فرصت دهید تا اشتباهات خود را جبران کند. و همچنین وقتی فرزند شما دست به کاری میزند مثلا می خواهد یک کاری شروع کند و در حد خود یک اختراع کوچکی انجام دهد به او فرصت دهید تا خود را نشان دهد و او را همراهى کنید. توجه به این اصل از اصول تربیت فرزند باعث رشد و شکوفایی استعدادهای نهفته فرزندان می شود.
قدم نهم : به فرزندان اجازه دهید گاهی مستقل باشند.
نکته دیگر در اصول مهم تربیت کودک، حق انتخاب دادن است. زمانی که به صورت مداوم برای او تصمیم گیری کنید، وابستگی فرزند به شما بیشتر می شود. دوران نوجوانی، اوج استقلال طلبی فرزندان است. اگر منعطف نباشید و به نوجوان تان حق تصمیم گیری ندهید، قطعا در ارتباط با او به مشکل بر می خورید. از این دوران به بعد شما باید بهتر کنار فرزند خود باشید تا راه خود را به خوبی پیدا کند. او را راهنمایی کنید و مراقب باشید تا به بیراهه کشیده نشود. اگر شما به او اجازه دهید تا در مواردی تصمیم بگیرد، احساس می کند به او اعتماد دارید. و نوجوان شما در این حال سعی خواهد کرد بهتر رفتار کند و اعتماد بیشر شما را جلب کند.
قدم دهم : از دعوا های خانوادگی در کنار فرزندان خودداری کنید.
معمولا فرزندان از پدر و مادرهای بداخلاق گله می کنند . همچنین دعواهای زن و شوهری در جلوی دیدگان فرزندان باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی می شود. و در روحیه ی فرزندان تاثیر منفی بسزایی دارد. از جمله ی این آسیب ها می توان به افسردگی و دوری فرزند از خانه و خانواده به خصوص مادر و پدر، اشاره کرد. رعایت این اصل از اصول تربیت فرزند با توجه به شرایط فعلی جامعه و فشارهای اقتصادی بسیار سخت است. ولی پدر و مادرها باید برای تربیت صحیح فرزندان خود و آرامش آن ها، مشکلات را پشت در خانه گذاشته و با اعصابی آرام وارد خانه شوند. تا فرزندان احساس امنیت بیشتری داشته باشند .
قدم یازدهم : هیچگاه چیزی را به فرزندان خود تحمیل نکنید.
سعی کنید خواسته های فرزند خود را پیدا کرده و هیچ چیز را بر او تحمیل نکنید. به خصوص در زمینه انتخاب رشته و همچنین ازدواج این نکته را مدنظر داشته باشید. بسیاری از خانواده هایی که خواسته های خود را بر فرزندان شان تحمیل می کنند، باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی برای آن ها می شوند.
قدم دوازدهم : فرزندان خود را لوس و خود خواه تربیت نکنید.
تربیت کودک به شیوه ای که سبب خودخواه و لوس شدن وی شود، برخلاف اصول تربیت فرزند می باشد. در این گونه موارد فرزند همیشه تلاش می کند خواسته های خود را عملی کند. و جز خودش کسی را قبول نداشته باشد. معمولا غرور و خودخواهی از همان دوران کودکی شکل می گیرد. و خانواده ها باید سعی کنند از این نوع تربیت دوری کنند. این ویژگی ها کم کم باعث دور شدن کودک از هم سن و سال هایش نیز می شود. کودکی که خودخواه باشد، به سختی می تواند دوست پیدا کند. و عدم ارتباط با بقیه، مشکلات متعددی برایش ایجاد می کند.
قدم سیزدهم : فرزند خود را اجتماعی تربیت کنید .
فرزندان خود را طوری تربیت کنید که فردی اجتماعی و دارای روابط عمومی بالا باشند. سعی کنید فرزند شما وارد اجتماع شود. از گوشه گیری فرزند خود جلوگیری کنید. هر چقدر اجتماعی پرورش یابد، موفقیت او نیز افزایش خواهد یافت. افراد اجتماعی معمولا فرصت های بیشتر و بهتری برای رشد دارند. فرد گوشه گیر، به علت فاصله گرفتن از جمع و اطرافیان ناشناخته خواهد ماند. پس حتی اگر استعداد بی نظیری هم داشته باشد، در اکثر مواقع شکوفا نخواهد شد.
قدم چهاردهم : برای حفظ تعادل، تلاش کنید.
افراط و تفریط، هر دو مشکل ساز هستند. در تربیت صحیح فرزند، رعایت تعادل نقش مهمی دارد. برای مثال کودکی که مدام در مرکز توجه باشد، پرتوقع و ضعیف بار می آید. و برعکس کودکی که توجه کافی از والدین دریافت نکرده، دچار خلا و عقده شده است. پس سعی کنید طوری رفتار کنید که فرزندتان، شما را همیشه در کنار خود ببینید و احساس تنهایی نکند. پشتوانه خوبی برای فرزند خود باشید.
اصول تربیت فرزند پسر
در حال حاضر تغییرات اجتماعی، اقتصادی و حتی تحصیلی، باعث تضعیف مردانگی ذاتی در پسرها شده است. به تبع این تغییرات، خانواده ها نسبت به آینده سردرگم هستند. بر این اساس والدین باید تلاش کنند از همان دوران کودکی، با بهره گیری از اصول تربیت فرزند باعث شوند. پسرها خود واقعی شان را بیابند. و خودباوری در آن ها تقویت شود. وقتی فرزند پسر از همان کودکی رابطه خوبی با پدر و مادرش داشته باشد و حس درک شدن، ارزشمند بودن و مورد علاقه بودن در او ایجاد شود، در مدرسه موفق و کارامد و دارای اعتماد به نفس می شود. از طریق علائق مختلف خود دوستان قابل اطمینانی پیدا می کند که معاشرت کردن با آن ها و تشخیص تفاوت ها را می آموزد. در آینده و شغل خود با داشتن سلامت فکری، و روانی سالم موفق خواهد شد.
بر این اساس دغدغه والدین، برای رعایت اصول تربیت فرزند پسرشان باید باعث هویت بخشی مناسب مردانه به آن ها باشد. هویتی فارغ از پرده ها و حفاظ های نامناسبی که آن ها را از خود و دیگران جدا می کند. باید توجه به احساسات و افراد در روحیه شخص،جایی داشته باشند. با کمک کردن به پسران در تحول بخشیدن به نیروی درونی و پرورش خودباوری، باعث می شویم تا به افراد، پدران و ابرمردانی شاد، خونگرم، بخشنده و دارای اعتماد به نفس برای جامعه آتی ما تبدیل شوند. که در نهایت برای هر کسی از جمله خودشان مفید خواهند بود.
اصل اول : پسران نیز به عشق و محبت نیاز دارند.
برای یک پسر شلوغ و پرهیاهو و بعضی اوقات یک دنده و خرابکار، آرام گرفتن و سپردن خود به آغوش والدین، می تواند کار دشواری باشد. این کار معمولا برای پسران بزرگتر سخت تر می باشد. مخصوصاً اگر آغوشی که به رویشان باز شده، متعلق به مادرشان باشد. در اصول صحیح تربیت فرزند باید به تفاوت دختران و پسران دقت داشته باشید.
مثلا شیوه ابراز محبت پسران با دختران متفاوت است. همچنین روش بیان نیاز آن ها به محبت و علاقه هم، تفاوت بسیاری دارد. مثلا پسر شما احتمال دارد با یک سقلمه یا حتی رفتار خشن تری، ابراز محبت کند. این در حالی است که روش دختران برای بیان احساسات همراه با ملاطفت است. پس در شیوه صحیح تربیت و برخورد با پسرتان این تفاوت های رفتاری و شخصیتی را مدنظر داشته باشید. تا بهتر بتوانید با او ارتباط برقرار کنید. و توقعات و انتظارات را از او متعادل کنید.
راهکار برای پدر و مادر
● یکی از اصول تربیت فرزند پسر این است که از این اندیشه بر حذر باشید، که به من عشقی ابراز نمی شود. یا اینکه به محبت نیاز ندارم پس پسرم نیز همینطور است. او متفاوت است و کسانی که عشقی دریافت نمی کنند به این عبارت رو می کنند که نیازی به عشق ندارند تا اندوه خود را پنهان کنند.
● اگر در مورد در آغوش گرفتن او مردد هستید قبل و بعد از آن از او بپرسید. که آیا مورد قبولش هست یا خیر .
● دقت کنید که اگر بوسیدن او برایش ناراحت کننده است، از این کار خودداری کنید.
● عشق را با کارهای مختلف می توان نشان داد. به عنوان مثال نشستن کنار یکدیگر در موقع تماشا کردن تلویزیون، یا مطالعه و ..
● با نشان دادن توجه و علاقه نسبت به افکارش، کارهایی که انجام می دهد. و درک احساساتش، می توانید عشق خود را ابراز کنید.
اصل دوم : او را همان گونه که هست بپذیرید حتی اگر رفتارش را دوست ندارید.
از آنجا که پسران غالباً پر سر و صداتر و غیرقابل کنترل هستند، بیشتر در معرض حوادث قرار می گیرند. چون کمتر تابع نظم هستند. از طرفی کمتر توانایی شرح احساسات شان را دارند و زبان آنها دیرتر باز می شود. سرزنش های ناشیانه مخالفت را بر می انگیزد و می تواند لطمه بزرگی به آن ها وارد کند. اگر می خواهید او را برای مسائلی این چنینی مورد مواخذه قرار دهید، واقعیت های ویژگی فردی او را از اعمالش جدا کنید.
این یکی از اصول مهم تربیت فرزند پسر است. زیرا با این کار خللی در ارزشی که، او برای خود قائل است وارد نمی شود. ضمن آنکه می آموزد که رفتار خود را مهار کند و عواقب آن را دریابد. یک پسر پر سر و صدا غالباً سالم و سرحال و در عین حال خسته کننده است. تنها به این دلیل که رفتار یا تمایل ویژه او را نسبت به چیزی نمی پسندید از وی سلب اعتماد نکنید. هرگز نگذارید که زیر باران سرزنش های شما احساس نابودی کند. در اصول تربیت فرزندان، سرزنش مداوم کودک نهی شده است.
راهکار برای پدر و مادر
● برای اینکه دیدگاه مثبتی داشته باشید، پیش از آنکه رفتارش را تفسیر کنید به نکات قوت او بیندیشید.
● برای توصیف رفتار پسرتان واژه خوب یا بد را به کار نبرید چون او آن واژه ها را بازتاب وجود خویش تلقی خواهد کرد. در عوض آنچه را که مورد تایید یا نفی شماست شرح دهید.
● گفتن این عبارت ” الان به نظرم رفتارت …” نشان می دهد که فقط رفتار فعلی او را نفی می کنید.
● کتک زدن او با دست یا یک شی باعث می شود که احساس کند او را دوست ندارید. تنبیه بدنی کودک، در اصول تربیت فرزند جایگاهی ندارد.
اصل سوم : حس غم خواری مردانه را در او تقویت کنید.
یکی از اصول تربیت فرزند پسر این است که اگر پسران غریزه غم خواری را به موازات سایر ویژگی های شخصیت خود تکامل دهند. احساس یک رنگی بیشتری با خود و راحتی بیشتری با یکدیگر خواهند کرد. مردانگی را نباید صرفاً به استثنای بعضی ویژگی های ملایم تر در رشد جسمانی، پرخاشگری، خامی یا بی رحمی دانست. هیچکس نمی گوید که پسران هویت جنسی خود را از دست بدهند تا مثل دختران شوند. یا اینکه مردان برای تقلید از زنان اثرات هورمون های شان را نادیده بگیرند. همه ما از جمله زنان یک جنبه خشک و یک جنبه لطیف داریم. وقتی که پسران مجبور به نفی ذرات مهم وجود خود نباشند، عزت نفس شان افزایش می یابد.
راهکار برای پدر و مادر
● اجازه بدهید کودک تان محبت خود را با در آغوش گرفتن نوزادان، عروسک و.. احساس و ابراز کند.
● کودک باید یاد بگیرد که برای دیگران دلسوزی کند.
● با هر صحبت یا رفتار خشونت آمیزی، برخورد کنید. و تصور نکنید که این رفتار، نشانه خصوصیات پسرانه است .
جهت مطالعه بیشتر به سایت گلدون مراجعه کنید.
نویسنده:سمیه کیکاوسی
ویرایشگر:نورالزهرا ظاهربغلانی و مبینا سهیم نژاد