تربیت از ماده ربو به معنی افزودن و رشد و نمو کردن است. در اصل یکی از مهترین عوامل موثر در رفتار فرد، روش های تربیت اوست. روش هایی که پدر و مادر در شناخت و پرورش استعدادهای کودک بکار می گیرند در سرنوشت او تاثیر زیادی دارد. پدر و مادر با شناخت روش های تربیت کودک می توانند در برخورد با کودک خود رفتارمناسب داشته باشد، و به هدفی که برای تربیت کودک خود درنظر گرفته اند نزدیک شوند.
روش های تربیت کودک عباذتند از:
1 – روش تربیت کودک با استفاده از حس زیبایی گرایی
کودکان و نوجوانان به دنبال خوبی ها و زیبایی هستند. صفات زیبای انسانی را دوست دارند. پدر و مادر می تواند با روش بیان خوبی ها و زیبایی های اخلاقی بزرگان و انسانهای حقیقی، کودک خود را به سوی آنها جذب کنند. پدر و مادر می تواند به وسیله کتاب خواندن ، گفتن قصه های زندگی دانشمندان و بزرگان، زمینه را برای شناخت خوبی ها برای کودک فراهم نمایند.
امام مجتبی ع روزی فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت کرده و به آنان فرمود: »همه شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان جامعه فردا باشید، دانش بیاموزید و در کسب علم کوشش کنید، هر کدام که نمی توانید در مجلس درس مطالب استاد را حفظ کنید آن ها را بنویسید و نوشته ها را در منزل نگهداری نمایید تا در موقع لزوم مراجعه کنید.
امام با این روش تربیتی کودکان را به کسب دانش و درس خواندن تشویق می کند . آنان با این روش با عشق و علاقه به دنبال کسب دانش و سایر کمالها می روند. این روش ، نیازی به تهدید و مجازات ندارد. پدر و مادر با مدیریت می تواند از همان دوران کودکی فرزند را با خوبی ها و زیبایی ها آشنا کند.
2 – روش تربیت کودک با معرفی الگوهای تربیت
کودک و نوجوان به دنبال الگو است. این میل درونی او در حس تقلید او جلوه می کند. کودکان به الگوهای علم و قدرت و شجاعت گرایش پیدا می کنند و آنها را دوست دارند. سعی می کنند که رفتار و حتی چهره خود را به آنها شبیه کنند. پدر و مادر باید با معرفی الگوهای صحیح، حس تقلید فرزند را جهت بدهند. چیزی که اهمیت زیادی دارد معرفی کردن الگوهای واقعی و نمونه های کامل در به وجود آوردن صفات خوب در وجود کودک است. . در غیر اینصورت کودک به طرف الگوها و قهرمانان بازی های کامیوتری و کارتونهای تلویزیون می رود. قرآن با معرفی الگوهای کامل و بی عیب و نقص، در آموزش خوبی ها و کمال و فضائل انسانی بهره می گیرد .
امام مجتبی ع در معرفی شخصیت امام علی می فرماید: »ای مردم !در این شب مردی از دنیا رفت که در هیچ کار نیکی، پیشینیان بر او سبقت نگرفتند و بندگان خدا در هیچ سعادتی نمی توانند به او برسند، او به همراه پیامبر صلی الله علیه و آله جهاد می کرد و جان خود را فدای او می نمود.« بعد با بیان صفات دیگر امیرمؤمنان علیه السالم او را به عنوان امام و الگوی مردم مطرح می کند.
برای مطالعه بیشتر مقاله خانواده و الگوهای مختلف تربیتی در رابطه با فرزندان کلیک کنید.
3 – تربیت بوسیله ایجاد خودباوری و عزت نفس در او
به وجود آوردن خودباوری و عزت نفس در کودکان، آن هارادر زندگی آینده موفق تر خواهد نمود. این صفت زیبا را می توان از همان دوران کودکی و با شیوه های مختلف در او پرورش داد.
برخی از روش های ایجاد خودباوری و عرت نفس در کودک عبارتند از :
یک: احترام به کودک
شخصیت افراد در خانواده شکل می گیرد. پدر و مادر باید در زمان شکل گیری شخصیت کودک توجه کنند که با بی احترامی و سرزنش با او رفتار نکنند. از طرف دیگر توجه بیش از حد نیز به کودک نداشته باشند.
احترام به کودک برای ارضای حس شخصیت طلبی کودک است. و در این زمینه نباید به گونه ای باشد که باعث غرورکودک شود. این روش در زندگی بزرگان دین بویژه پیامبر اکرم ص بعنوان یک الگو، قابل مشاهده می شود. پیامبر به امام حسن و امام حسین در دوران کودکی احترام می گذاشت. روزی پیامبر نشسته بود که آن دو کودک وارد شدند، پیامبر به احترام آن ها از جا بلند شدند. لحظاتی طول کشید، آن ها نرسیدند. پیامبر به طرف کودکان رفت و از آنان استقبال نمود.آنها رابغل کرد و هر دو را بر دوش خود سوار نمود. به راه افتاد و به آنان فرمود: « فرزندان عزیز، مرکب شما چه خوب مرکبی است و شما چه سواران خوبی هستید».
در روایت دیگری عبدالله بن عباس می گوید» :با پیامبر به خانه حضرت فاطمه (س) رفتیم. حسن که کودک بود( صورتش را شسته و تمیز و پاکیزه از منزل بیرون آمد. رسول خدا (ص)، حسن را در آغوش گرفته و بوسید و سپس فرمود: «این پسر من آقاست» .
دو: همبازی شدن با کودک
کودکان و نوجوانان از بازی و ورزش لذت می برند.بازی یکی از نیاز های کودک است.بوسیله بازی کردن کودک بیشتر با جهانی که در آن زندگی می کند آشنا می شود. همچنین فرصت های خوبی را برای بیان احساسات و عواطف خود یدا می کند. همبازی شدن والدین و بزرگترها با کودک این حس را به او می دهد که برای دیگران ارزشمند است و در خودباوری او نقش مهمی دارد.
ابورافع یکی از یاران پیامبر ص روزی با امام حسن ع که کودک خردسالی بود، همبازی شد. هنگامی که نوبت سواری دادن به ابورافع می رسید، امام حسن به او می فرمود: عجب دارم از تو که می خواهی بر دوش کسی سوار شوی که پیامبر ص او را بر دوش خود سوار می کند. وقتی نوبت سواری امام حسن ع می شد، ابورافع می گفت: همانطوری که تو به من سواری ندادی من هم تو را سوار نمی کنم. حضرت به او فرمود: آیا میل نداری کسی را که پیامبر ص بر دوش خود می نشاند بر دوشت سوار کنی؟ بعد ابورافع طفل را بر دوش خود سوار می کرد .
شخصیت روحی این کودک از گفتار و کیفیت استدلالش پیداست. طفلی را که پیامبر در آغوش خود پرورش داده است . شخصیت روانی او مورد احترام بوده ، بزرگی خود را باور دارد و هرگز با ذلت و حقارت سخن نمی گوید.
سه: انتخاب نام زیبا برای کودک
هر موجودی در دنیا نامی دارد که با آن شناخته می شود. انسان نیز برای شناخته شدن به نام نیاز دارد.نام کودک نقش مهمی در شخصیت او ایفا می کند. باید برای طفل نامی را انتخاب کرد که در آینده به خاطر آن احساس حقارت نکند.نام گذاری در اسلام اهمیت زیادی دارد . در روایات آمده است که فرزندان خود را یش از تولد نامگذاری کنید. نام کودک، ماهیت فرد و اصل و نسب اورا مشخص می کند. به او شخصیت اجتماعی می دهد. همنین نام از نظر تربیتی چون همه ا با آن مورد خطاب قرار می گیرد مانند یک هم نشین (از نظر معنا و مفهوم چه مثبت و یا منفی) بر شخصیت روحی و روانی انسان تاثیر می گذارد. نام افراد نشان دهنده فرهنگ و اعتقاد او می تواند باشد.
در زمان جاهلیت، فرزندان خود را به نام های درندگان و گزندگان نامگذاری می کردند تا با صدا زدن آنها ، ترس و وحشت در دل دشمنان خود ایجاد کنند.
اما پیامبر ، انسان را بسیار بالاتر از آن می دید که نام حیوانی را به او نسبت بدهند. در هر جا با نام های زشت رو برو می شد آنها را تغییر می داد و دیگران را هم به نام نیک دعوت می کرد.
چهار: مشورت با فرزندان
یکی از روش های شخصیت دادن به فرزندان، مشورت کردن با آن هاست. مشورت با کودک شخصیت آنان را پرورش می دهد. در آن ها عزت نفس ایجاد می کرد. پدر و مادر می توانند در امور مربوط به کودک و آنچه که می تواند نظر بدهد مسئله را با او در میان بگذارند. و از این طریق او یاد می گیرد به نظرات دیگران هم اهمیت بدهد. اعتماد به نفس در کودک نیز تقویت می شود.
روزی شخصی به عنوان خواستگار به منزل امام حسن آمد. امام به او فرمود:
ما قومی هستیم که دختران خود را بدون نظرخواهی و مشورت با خودشان، شوهر نمی دهیم .
پنج: سلام کردن به کودکان
پدر و مادر هنگام ارتباط با کودکان باید به این نکته توجه کنند، با سلام کردن به کودک، این صفت را به او یاد می دهند. از سوی به او احترام گذاشته اند.کودک لیاقت و شایستگی خود را باور می کند. از همان دوران کودکی احساس می کند که دیگران به او اهمیت و ارزش می دهند .
پیامبر اکرم ص فرمود: «پنج چیز را تا لحظه مرگ ترک نمی کنم…یکی از آن ها سلام کردن به کودکان است».
4 – بهترین روش تربیت کودک مطابقت رفتار با گفتار است.
صداقت و راستی از بهترین صفت های انسان است. صفت های خوب دیگر را هم شامل می شود. صفت های مثل :وفای به عهد، ادای امانت و راستگویی…
امام علی ع در روایتی به روش عملی در تربیت تاکید می کند. امام می فرماید: کسی که خود را امام و رهبر مردم ساخته است، پیش از آن که به تعلیم دیگران بپردازد، باید به تعلیم خود اقدام نماید، و پیش از آن که با گفتار تربيت کند، با کردار و عمل خود به تربيت کودک اقدام نماید.
مادر در خانواده به عنوان اولین مربی که کودک با آن سر و کار دارد، است. بنابراین مادر باید این 2 ویژگی را داشته باشد. اول باید صلاحیت علمی و اخلاقی بدست آورد. دوم اینکه روش عملی و رفتار او با گفتارش یکی باشد. مادر باید آنچه را که می خواهد به کودک خود بگوید، در رفتار خود باید نشان بدهد.
زمانی که والدین و مربیان به گفته ی خود عمل کنند، بهترین و مؤثرترین روش را در تربیت به کار گرفته اند. آنها به طور غیرمستقیم و ناخودآگاه کودک را تحت تاثیر قرار می دهند. پندها و نصیحت های مربیان و والدین زمانی بر فرزندان اثر خواهد داشت که آنان هر یک نمونه ای عملی از آن توصیه باشند. گفتار خویش را با عمل هماهنگ سازند .
حضرت امام حسن مجتبی ع یکی از دوستان خود را با صفات زیبائی معرفی کرد و می فرمود:او آن چه را که عمل نمی کرد، نمی گفت و کارهایی را که نگفته بود انجام می داد .
5- محبت و مهر ورزی به کودک
یکی از نیازهای اساسی انسان و به خصوص کودک محبت است. محبت و مهربانی کردن ، یکی از اصول مهم در تربیت کودک است که باید به آن اهمیت داد.
امام صادق(ع) مى فرماید: احبوا الصبیان و ارحموهم و اذا وعدتموهم ففولهم فانهم لایرون الا انکم ترزقونهم; به کودکان محبت بورزید و مورد شفقت شان قرار دهید و هرگاه به آنان وعده اى دادید, وفا کنید. زیرا آن ها شما را روزى دهنده خود مى دانند.
وقتی پدر و مادر به کودک محبت می کنند با او ارتباط برقرار می کند.محبت کودک را نرم و تسلیم می کند. پدر و مادر می توانند از طریق محبت و گفت و گو با کودک، صفت های خوب را در او تقویت کنند. این روش تربیت کودک از اولیترین روشهای تربیتی است که در و مادر از زمان تولد فرزند خود می توانند آن را مدیریت کنند.
برای مطالعه تغذیه کودک کلیک کنید.
خیلی زیباوخلاصه به مطلب پرداخته شده است