اهمیت تربیت و نقش پدر و مادر در خانواده
رشد و سلامت جامعه و هر کشوری بستگی به مردم و ملت آن دارد. اگر افراد، نقش های شان را به درستی ایفا کنند، قطعا جامعه سالم تر و کارآمدتر خواهد بود. در این میان نقش پدر و مادر در خانواده بسیار کلیدی است.
مسئولیت پذیری افراد و همچنین ویژگیهای دیگرشان، ارتباط بسیاری با تربیت شان دارد. بنابراین هر چه در تربیت فرد تلاش بیشتری شود، نتیجه ی مطلوب تری از عملکرد او بدست خواهیم آورد .
نقش پدر و مادر در خانواده در تربیت:
مادر و پدر بیشتر از هر فرد دیگری با فرزندان ارتباط دارند، علاوه بر این موضوع در اکثر موارد، اولین و مهم ترین الگوی هر پدر و مادر هستند و اکثر افراد، خواسته و ناخواسته تحت تاثیر شخصیت پدر و مادر قرار گرفته و عمل می کنند. نقش پدر و مادر در خانواده و تربیت فرزند اساسی و مهم است.
پس بی شک، رفتارها و ویژگی های والدین در شکل گیری شخصیت فرزند می تواند موثر باشد. از این رو والدین علاوه بر ایجاد ارتباط سالم و صحیح با فرزند دلبندشان و بکارگیری روش های درست تربیتی باید بکوشند تا خودشان نیز، رفتارها و ویژگی های مثبت شان را تقویت کنند.
چگونگی تاثیرگذاری نگرش والدین در تربیت:
نگرش والدین میتواند تاثیر بسزایی بر تربیت و شخصیت فرزند داشته باشد، برای مثال گاهی والدینی را مشاهده می کنیم که همیشه مخالف هستند و هیچگاه به این موضوع که کودک هم باید برخی مواقع حق تصمیم گیری داشته باشد توجه نمی کنند. مدام با خواسته ی فرزندشان مخالفت می کنند.
این رفتار کم کم سبب می شود تا فرزند نتواند به خود و در آینده، به اطرافیان اعتماد کند.
برخی والدین هم هستند که مدام در هر زمینه ای بصورت افراطی به فرزندشان کمک می کنند و باعث می شوند که شخصیت فرزندشان خجالتی و سست شود و نتواند بصورت مستقل تصمیم گیری کرده و کاری را شروع کند.
با توجه به مثالهای گفته شده در می یابیم که روش و نگرش والدین در تربیت فرزند تا سالیان سال می تواند بر زندگی فرزندان تاثیرگذار باشد و حتی به نسل های بعد هم منتقل شود. تربیت فرزند در اسلام جایگاه بالایی دارد.
کیفیت ارتباط پدر و مادر با فرزندان:
همانطور که اشاره شد، رفتار و روش والدین بر شخصیت فرزند بسیار تاثیرگذار است و مادر و پدر هر دو وجودشان لازم و ضروری است و در امر تربیت مکمل یکدیگرند.
ارتباط پدر با فرزندان اهمیت ویژه ای دارد. پسرها معمولا از سن 3 سالگی به بعد تلاش می کنند تا رفتارهای پدر را تقلید کرده و همانگونه رفتار کنند.
پدر باید از این تقلید استقبال کرده از این طریق به شکل گیری درست شخصیت فرزندش کمک کند.
ارتباط پدر با دختر هم از اهمیت خاصی برخوردار است. پدران می توانند راهنمای فکری خوبی برای فرزندان دختر خود باشند. پدر باید به دختر محبت کند، او را دوست بدارد و این دوستی را بصورت آشکار ابراز کند.
این محبت ها در رشد عاطفی فرزند دختر، بسیار موثر است.
برخی پژوهش ها نشان داده که عدم وجود عاطفه و محبت میان پدر و دختر، سبب می شود تا او این محبت را در خارج از فضای خانه جستجو کند. این امر، زمینه را برای بسیاری از انحرافات و کج روی ها فراهم می کند.
علاوه بر پدر، اهمیت حضور مادر و رفتار او نیز غیرقابل انکار است. مادران منبع آرامش پر از احساس هستند و از این احساسات می توانند در جهت درست و تربیت فرزند شان به خوبی استفاده کنند.
محبت مادر به فرزند چنان تاثیرگذار است که هیچ چیزی نمی تواند جای آن را بگیرد. نوازش مادر یکی از غذاهای روحی کودک است و مادر باید به اندازه لازم فرزند خود را از این غذای روحی بهره مند سازد.
مادر از نظر روانی و عاطفی، سرشار از محبت است و توان بالایی در ابراز احساسات و عواطف دارد.
نقش پدر و مادر در خانواده در تربیت روانی فرزند:
نقش والدین در خانواده همچنین باید هدف بهینه ای را در زمینه رشد بیولوژیکی، اجتماعی، روحی با احساسی رضایت بخش را مد نظر داشته باشند. در ادامه به مهم ترین وظایف پدر و مادر در خانواده پرداخته می شود:
۱- مراقبت از نیازهای زیست محیطی کودکان:
اولین نقش والدین در تربیت فرزند و خانواده این است که مراقبت از نیازهای بیولوژیکی کودک را بر عهده بگیرند.
مراقبت های فیزیکی برای برآورده شدن نیاز های کودک است
این بدان معنی است که غذای مناسب، هوای تازه، روشنایی خوب، خواب کافی، زمان تفریح و غیره را به درستی در حیطه وظیفه خود انجام دهند.
۲- ارائه محیط خوب نشان دهنده نقش والدین در خانواده است:
شما باید یک محیط امن و پرورشی با حمایت و پشتیبانی ایجاد کنید تا به کودک اجازه رشد سالمی را دهد.
برای توسعه بهینه، کودکان نیاز به محیط مناسب فیزیکی، یک پناهگاه آرام بخش و مطلوبی نیز دارند که دارای شرایطی جهت تغییرات مثبت و پیشرفت و موقعیت هایی برای کشف و آزمایش در محیط خانه خود با روالی ثابت و همیشگی بتوانند داشته باشند.
۳- محافظت از کودکان مهم ترین نقش والدین در خانواده است:
باید مطمئن باشید که محیط آن ها امن است. شما باید از فرزندان خود محافظت کنید. آن چه را که آن ها درباره امنیت نیاز دارند برایشان انجام دهید، این می تواند شامل قانون گذاری برای کودکان در منزل هم باشد.
نقش والدین در آموزش جنسی نوجوانان:
قبل از آن که احساس خطر کنند، باید به آن ها هشدار دهید. به کودکانتان تفاوت بین درست و غلط را آموزش دهید، زیرا اشتباهات ممکن است برای او و دیگران مضر باشند.
در واقع هدفتان این است که برای محافظت از فرزندان خود از خطراتی که ممکن است آسیب پذیر باشند، آن ها را نیز حفظ کنید. در صورتی که تداوم و انسجام در خانواده حاکم باشد، کودک همچنین احساس امنیت می کند.
به ویژه هنگامی که فضایی دوستانه و صمیمی در خانه حکم فرما باشد.
۴- در آموزش و تربیت فرزندانتان کوشا باشید:
نقش والدین در کمک به تربیت فرزندان تنها به خورد و خوراک بچه ها محدود نمی شود.
در واقع علم روانشناسی کودکان هم می گوید که در بررسی موضوع نقش والدین در خانواده باید بدانید که وظایفتان تنها محدود به خوراک، پوشاک، خانه و محافظت از او نیست.
بلکه او نیاز به تعلیم و تربیت نیز دارد. یادگیری علم و دانش و شخصیت، فرزندانتان را برای مقابله با دنیای واقعی آماده می کند.
بنابراین نقش والدین وظیفه شناس این است که فضای مناسب یادگیری را به هنگام فعالیت هایی چون پیاده روی و صحبت با همدیگر، خواندن و نوشتن نیز آموزش دهند
( البته والدین برای سهولت یادگیری این فعالیت ها باید اندکی صبر و درک داشته باشند) یادمان باشد که هدف اصلی این است که فرزندان را به بهترین شکل ممکن آموزش دهیم.
والدین باید بتوانند ناظر خوبی باشند تا بتوانند رفتار و فعالیت های فرزندشان را با آموزگارش به خوبی کنترل نمایند.
۵- نقش پدر و مادر در خانواده الگو سازی مناسب است:
اگر می خواهید در فرآیند آموزش موفق باشید، باید بتوانید الگوی فرزندتان باشید، به خصوص الگوی جنسیتی که به او نشان دهید چگونه یک زن یا مرد هستید.
اطفال خود را در مورد آن چه که در هسته واقعی مردانگی یا زنانگی هستید به عنوان نمونه کامل آموزش دهید. این از بارزترین نقش والدین در خانواده است، خوب به آن دقت کنید.
در واقع با افزایش مسئولیت پذیری کودکان، به فرزندان خود فرصت های مختلفی بدهید تا نهایتا به یک عضو سالم جامعه تبدیل شوند.
برای موفقیت فرزندتان در جامه، باید دانش کلام فرهنگی خود را به او تحویل دهید تا او بتواند اطلاعات و مهارت های مورد نیاز جهت بالابردن سطح رشد را داشته باشد
این نکته حائز اهمیت است که فرزندانتان را به سمت و سوقی سازگار و ادغام اجتماعی راهنمایی کنید. برای کمک به بچه های خود مهارت های پیشرفته مناسبی را در اختیار آن ها قرار دهید و به آن ها کمک کنید تا مستقل شوند.
سعی کنید توضیحات و انجام وظایف را با فرزند خود انجام دهید.
باید مشاور خوبی باشید و بتوانید به درستی فعالیت های وی را بررسی و کنترل نمایید
زمان مناسبی را برای توضیح آموزش خود بیابید. نقش سوال والدین نباید به گونه ای باشد که یک نقش واحد و اساسی وجود داشته باشد. برای پدر و مادر نقش ها و مسئولیت های زیادی وجود دارند که می توانند بسیار ضروری به نظر برسند. در حالی که بقیه آن ها در اولویت بعدی قرار دارند.
۶- مقدمات راهنمایی، راهکار، کمک و مساعدت را فراهم سازید:
گاهی اوقات می توانید به عقب برگردید و به حرف های کودکتان گوش کنید. از ارائه دیدگاهتان خودداری نکنید و فقط جهت و راهنمایی مناسبی را پیشنهاد دهید.
دیگر نقش والدین در خانواده این است که راهنمایی و همکاری را در روند توسعه و رشد شخصیتی کودک فراهم سازند.
موثرترین راه برای کمک به کودکان این است که به جای آن که فرماندهی کنید، آن ها را راهنمایی کنید و بدون توجه به کار خود به پیشرفت کودک متمرکز شوید. به آن ها کمک کنید ولی مشکلاتشان را حل نکنید.
برای آن ها راه کارهایی را تعیین کنید و حمایت کافی برای موفقیت آن ها را در نظر داشته باشید و احساس کنید که آن ها منبع موفقیت هستند.
۷- فرزندتان را زیاد وابسته به خود نکنید:
مطمئن باشید که کودکان احساس استقلال می کنند. آن ها را همچنین تشویق کنید که مستقل باشند.
مطابق نقش والدین در خانواده باید همیار آن ها باشید تا نیازهایشان را برای استقلال و خود مختاری به دست آورند. نقش پدر و مادر در خانواده این است که نیازشان را برای استقلال طلبی بدون از دست دادن قدرتشان، درک کنند.
نقش والدین در رشد عزت نفس و خود پنداره فرزندانشان:
هنگامی که کودکان سطح مشخصی از مسئولیت ها را نشان می دهند، استقلال، اعتبار و آزادی های خود را افزایش می دهند. اما زمانی که رفتار آن ها اشتباه است، آن را نادیده می گیرند.
نقش والدین در خانواده بسیار مهم می باشد برای نمونه در مرحله اول برای فرزندانتان تصمیم می گیرید اما در مرحله نوجوانی به آن ها کمک می کنید تا تصمیم بگیرند
به فرزندتان در دستیابی به یک موفقیت تنها زمانی که لازم است و تا جایی که ممکن است کمک کنید. بر اساس وظیفه والدین در تربیت فرزند و نقش والدین در خانواده:
فرزندان خود را با جوانب مختلف زندگی اعم از مثبت و منفی و انتخاب مزایای مناسب ترین شیوه های زندگی آشنا کنید
اجازه دهید شغل خود را انتخاب کنند. سوالات مختلفی را که دقیقا همان چیزها را می خواهد انجام دهد، یا می داند از کودک بپرسید.
اما اگر به هر دلیل با فرزندتان اختلاف سلیقه دارید، حتما از مشاوره کودک و نوجوان برای حل این مشکل کمک بگیرید. در واقع مهم ترین وظیفه پدر و مادر در تربیت فرزند و خانواده این است که نظرات و خواست خود را به دیگران تحمیل نکنند.
۸- برای انجام صحیح نقش والدین در خانواده حتما کودک را حمایت کرده و به او انگیزه دهید:
اگر می خواهید فرزندتان موفق شود و به اهدافش برسد، او را تشویق کنید و به او انگیزه دهید. انگیزه های مثبت و تشویق کردن امری ضروری است، سعی کنید بچه های خودتان را در هر دو حالت موفقیت و شکست، انگیزه دهید.
در واقع تشویق و همدلی و همچنین به حداقل رساندن ناامیدی و شکست، به عنوان پاداشی برای نائل شدن به موفقیت است. کودک را همیشه در وضعیت یادگیری نه در یک موقعیت شکست بنگرید.
برای دستیابی به موفقیت، فرزندان را انگیزه داده و آن ها را نیز متقاعد کنید تا بیشتر فکر کنند
اگر می خواهید فرزندتان اراده قوی داشته باشد، او را تحریک کنید و به آرامی به او فشار آورید تا سخت تر تلاش کند.
فکر نکنید که داشتن فرزند، کافی است و خودشان رشد می کنند و بزرگ می شوند! بلکه کودکان باید به طور شخصی برای دستیابی به وظایفشان به آن ها انگیزه داده و سپس آموزش داده شوند.
به طور خلاصه نقش والدین در کمک به تربیت فرزندان این است که باید مربی خصوصی فرزندان خود باشید. به فرزندان دل و جرات و روحیه مثبتی بدهید و برای رشد و پیشرفت آن ها فعال بوده و بر آن ها تاثیر بگذارید.
فرزندتان را ستایش کنید.
۹- از مهارت های احساسات اجتماعی آن ها مراقبت کنید:
از وظایف و نقش والدین در خانواده کمک به کودکتان برای به دست آوردن احساس خوشبختی است که عوامل مثبتی در این باره وجود دارد:
ستایش، تشویق، گفتگو و واکنش های آرام، توجه دلسوزانه و غیره که می تواند به ایجاد احساسات سالم کمک کند. تلاش برای از بین بردن عوامل منفی مانند، نابودی، سرزنش، غفلت و یا قلدری بسیار مهم است.
هر کودک منحصر به فرد است پس او را با کسی مقایسه نکنید، مخصوصا وقتی که او را ضعیف مشاهده می کنید.
بلکه به او کمک کنید تا متفاوت باشد و حتی او را تشویق کنید تا منحصر به فرد باشد.
نقش خانواده در حفظ امنیت نوجوان در فضای مجازی:
کمک به کودکان در یادگیری نحوه بیان، احساسات و خواسته ها و کمک به آن ها در ایجاد روابط سالم اهمیت فراوانی دارد. بنابراین فرزند خود را متحول کنید.
نظارت بر رشد عاطفی کودکان و جلوگیری از وقوع حوادث اصلی آسیب پذیر که می تواند جنبه عاطفی آن ها را تحت تاثیر قرار دهد.
به کودکتان کمک کنید تا احساسی مثبت و همچنین هوشمند و قوی درون خود ایجاد کند و مطمئن شوید که آن ها شما را دوست دارند
اگر می خواهید والدی بالغ و سالمی داشته باشید، آرام و احساسی رفتار کنید. به او آموزش دهید که چگونه بر تغییر افکار، احساسات و رفتار کنترل داشته باشد. به فرزندان خود آموزش دهید بهترین راه های کنترل خشم کودکان چیست و چطور باید از آن استفاده کنند؟
حالا می دانید که وظیفه پدر و مادر در خانواده این است که ابتدا خودشان به انسان های بهتری تبدیل شوند و این بهتر بودن را به بچه ها و نوجوانان آموزش دهند.
۱۰- نقش والدین در تربیت فرزند : به تدریج او را منضبط کنید:
آنچه که کودک به طور مستقیم یا غیر مستقیم با نگرش و رفتار خود ارتباط برقرار می کند را درک کنید.
یکی از مهم ترین نقش والدین در خانواده، حفظ نظم و انضباط در خانواده است که نیاز به دستور العمل مشخصی دارد.
زمانی که رفتار او نامناسب است، واکنش آرامی داشته باشید. به طور مداوم، مناسب و واضح پاسخ دهید، همچنین به طور منظم بازخورد را به کودک بدهید.
بحث آرام و محرمانه به کودکان کمک می کند تا از اشتباهات خود آگاهی یابند. یک واکنش ناراحت باعث می شود تمایل به دفاع او را افزایش دهد
به جای آن که روش های رفتاری را نادیده بگیرید،باید نقش پدر و مادر در خانواده آن چه را که برای کودکتان مناسب است، انجام دهید.
نویسندگان:
✍️ زینب زادیان
نورالزهرا ظاهر بغلانی