فرزندآوری را خداوند از لطف خود به بندگانش عطا کرده است.«و یمددکم باموال و بنین»؛فرزند آوری از پایه‌های اصلی قدرتمندی، تولید ثروت و پیشرفت هر خانواده و جامعه‌ای، جمعیت است. اهمیت فرزندآوری را از یک سو میتوان موجب تشخّص و هویت خانواده دانست و از سوی دیگر، وجود فرزند یا فرزندان، زمینه‌ای برای تداوم زندگی مشترک زوجین و سپری در برابر فروپاشی خانواده به شمار آورد.
فرزند آوری را چگونه میتوان کاری محبوب و پسندیده به شمار آورد؟
فرزند آوری را خداوند از لطف خود به بندگانش عطا کرده است. مثل اینکه در قرآن میفرماید:
«و یمددکم باموال و بنین؛
تا خدا شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک کند».
ولی پدر و مادر به واسطه آنها در معرض امتحان هستند؛ پس آیات قرآن بر دو مطلب دلالت دارد که با هم تنافی ندارند:
الف) خداوند با عطاکردن اولاد، بربندگانش منت نهاد.
ب) مردم را از جاذبه کورکننده های که در فرزندان نهفته است و سبب انحراف والدین از راه درست میشود، برحذر داشت.
نقش فرزندآوری در زندگی
وجود فرزند در خانواده، در زمینه های مختلف میتواند نقش‌آفرینی کند که در اینجا به برخی از آنها اشاره میکنیم:
۱.تقویت عزت نفس
براساس آموزه‌های دینی، احساس عزت نفس در خانواده‌های دارای فرزند بیش از خانواده‌های بدون فرزند است. رسول خدا،
میفرماید: «ما من قوم ولد فیهم مولود ذكر إلا حدث فیهم عز لم یكن؛
در هیچ خانواده اى پسرى زاده نشده، مگر آنكه عزّتى یافتند كه پیش از آن نداشتند». این تعبیر به صراحت نقش فرزندآوری در ایجاد و تقویت عزت نفس والدین را نشان میدهد .
۲. احساس مفید بودن و ارزشمندی در والدین
فرزند آوری با احساس شایستگی و مثمر بودن در ارتباط است. به همین دلیل است که در روایات، داشتن فرزند به ثمره وجود والدین تعبیر شده است. امام سجاد میفرماید: «أمََّا حَقُّ وَلَدِكَ فأَنَْ تعَلَْمَ أنََّهُ مِنكَْ وَ مُضَافٌ إلَِیْكَ». باید بدانی که او از تو و ثمره وجود توست .
پیامبر میفرماید: «إنَِّ الوَْلَدَ الصَّالِحَ رَیحَْانَةٌ مِنْ رَیاَحِینِ الجَْنَّةِ؛ فرزند صالح گلی از گلهای بهشت است».
در این تعبیر نمادین ،خانواده به گلستان و فرزندان به گلهای زیبای آن تشبیه شده‌اند. بدیهی است که داشتن ثمرات نیکو عامل دلگرمی والدین و تداوم حیات مشترک آنها بوده و احساس مثمر بودن و اعتماد به نفس را در آنها به وجود میآورد.
۳.تاثیر فرزند آوری بر نشاط و سلامت روانی والدین
پژوهش ها نشان داده است که فرزند آوری یکی از بزرگترین عوامل شادی‌آفرین برای والدین، اولین ملاقات آنها با فرزندان سالم خویش پس از تولد بوده است.
همزمان با تولد فرزند، زن و شوهری که صاحب فرزند شده اند، پدر و مادر خطاب میشود بنابراین آنها زندگی خود را معنادار تر از گذشته می‌یابند. بعدها نیز شنیدن الفاظ «مامان» و «بابا» از زبان کودک برای آنها لذتّ بخش است.
همانگونه که تولد فرزند آوری میتواند سبب نشاط و سلامت روانی والدین شود، نگاه به چهره فرزند نیز میتواند نشاط وصف ناشدنی برای والدین به ارمغان آورد و سبب سلامت روانی آنان شود. از دیدگاه امام علی فرزند صالح مایه انس و آرامش والدین است؛ بنابراین میفرماید:
«الانس فی ثلاثه، الزوجه الموافقه و الولد الصالح و الاخ الموافق؛
انس و آرامش در سه چیز است:
همسری که با شوهرش توافق داشته باشد، فرزندی که صالح باشد و برادری که موافق و هم‌رأی انسان باشد .»
۴. توسعه اقتصادی و برکت در خانواده
بعضی از افراد، تشویق به افزایش جمعیت را فراخوان زایش فقر دانسته اند. نگرانی از فقر همواره در بین خانواده‌های وجود داشته است.بكربن صالح مى گوید:
در نامه اى به ابوالحسن نوشتم: پنج‌سال است كه از بچه دار شدن خوددارى مى كنم و زن من بچه‌دار شدن را ناپسند مى شمارد و مىگوید: به دلیل كم توشگى، تربیت او دشوار است، نظر شما چیست؟
حضرت براى من نوشت:
«اطْلبُِ الوَْلَدَ فإَنَِّ اللَََّّه عَزَّوَجَلَّ یَرْزُقهُُمْ؛
فرزنددار شوید که خداوند روزی آنها را میدهد .»
اسلام تشکیل خانواده وفرزند آوری را نه تنها باعث مشکلات معیشتی در خانواده نمی داند؛ بلکه توسعه معیشتی را پس از ازدواج و صاحب فرزند شدن به واسطه تلاش و برکت همراه آن، تضمین کرده است. یکی از آموزه‌هایی که در روایات بر آن تأکید شده این است که فرزندآوری سبب برکت در خانواده است. برکت عبارت است از فراوانی، رونق، فزونی، سعادت و نیک‌بختی.
۵.دستگیری از والدین به هنگام پیری
از دیگر مزایای فرزند آوری ، تحقق بخشیدن به امیدهای والدین در دوران سالمندی و پیری آنها است؛ زیرا داشتن فرزند می تواند «امید به زندگانی» را در والدینی که دارای فرزند هستند، افزایش دهد. حضرت زکریا به هنگام پیری از خداوند درخواست فرزند کرد که در سوره آل عمران آمده است:
«رَبِّ هبَْ لى مِنْ لَدُنكَْ ذُرِیَّةً طَیِّبَةً اِنكََّ سَمیعُ الدُّعاء؛
بارالها، به من ذریه و فرزندانى پاكیزه از نزد خود ببخش، به درستى كه تو شنونده دعایى .»
ابراهیم از نداشتن فرزند اندوهگین بود؛ از خدا فرزند خواست: «رب هب لى من الصالحین. فبشرنا بغلام حلیم؛پروردگارا! به من از صالحان فرزندان صالح ببخش، پس ما او را به نوجوانى بردبار و صبور بشارت دادیم.»
ابراهیم شکر این نعمت را به جا مى آورد و مى فرماید: «الحمدلله الذى وهب لى على الکبر اسماعیل و اسحاق ان ربى لسمیع الدعا؛حمد خداى را که در پیرى، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید، همانا پروردگار من شنونده و اجابتکننده دعاست.
امام حسن عسگری فرموده است: فنعم العضد الولد: من کان ذا عضد یدرک ظلامته ان الذلیل الذی لیست له عضد؛ چه خوب پشتیبانی است فرزند. کسی که دارای پشتیبان باشد، آنچه با ستم از او باز گرفت هاند، باز میستاند و خوار کسی است که پشتیبان نداشته باشد .»
امام سجاد فرمود: «من سعادة الرجل ان یکون له ولد یستعین بهم؛از نشانه‌های سعادت مرد، داشتن فرزندی است که کمک کار او باشد .»
۶. دریافت حمایت معنوی پس از مرگ
وجود فرزندان نه تنها شالوده زندگی دنیوی را استحکام می بخشد؛ بلکه عامل مؤثری در رشد و تعالی معنوی والدین بعد از مرگ نیز خواهد بود. اسحاق ابن عمار از امام صادق نقل میکند که شخصی گفت: در فرزند آوری بی رغبت بودم تا توفیق وقوف در عرفات نصیبم شد.
در کنارم جوانی را دیدم که دعا میکرد و اشک میریخت و میگفت:
«والدی، والدی فرَغَبنی فی الولد حین سمعت ذلک؛ خداوندا پدر و مادرم، پدر و مادرم، با شنیدن دعاى او نسبت به پدر و مادرش، شوق پیدا كردن فرزند در من پدید آمد .»
رسول خدا, میفرماید:
«خَمْسَةٌ فى قُبوُرِهِمْ وَ ثوَابهُُمْ یجَْرى الِى دیوانهِِمْ : مَنْ غَرَسَ نخَْلاً ، وَ مَنْ حَفَرَ بِئْراً ، وَ مَنْ بَنى لِِلِّه مَسْجِداً ، وَ مَنْ كَتبََ مُصْحَفاً ، وَ مَنْ خَلَّفَ اِبْناً صالِحا؛ً
پنج نفر از دنیا رفت هاند؛ ولى پرونده آنان بسته نشده و دائم به آنان ثواب مىرسد: كسى كه درختى كاشته، چاه آبى براى بهرهبردارى مردم حفر كرده، مسجدى ساخته، قرآنى نوشته، فرزند شایست هاى از او به جا مانده .»
نویسنده: زهرا ترابیان
ویرایشگر: الهام موسوی