دعا در واقع خواسته ای است که آن را از پروردگار خویش طلب می کنیم. دعا در قرآن همان چیزی است که از زبان پروردگارمان دریافت می کنیم. با توجه به اراده و اختیاری که داریم باید از این اراده در جهت برآورده سازی خواسته های خود بهره ببریم. چقدر زیباست که خواسته های خود را از کسی بخواهیم که قدرت و توانایی برآورده کردن آنها را دارد. توصیه می کنیم بهترین دعا را از سایت گلدون بخوانید.
دعا یعنی چه؟
حضرت حق برای رسیدن به هرچیز، قواعد، اسباب و مسیرهایی را در هستی قرار داده است.«تسَبَّبَت بِلُطفک الاسبابُ». «دعا» نیز یکی از اصلی ترین اسباب رهایی انسان از مشکلات به شمار می‌آید، مانند دعا برای آرامش
هدف نهایی از خلقت انسان نیز عبودیت معرفی شده است. خداوند متعال در این مورد می‌فرمایند:« وَ مَا خَلَقْتُ الجْنَّ وَ الْانسَ إِلَّا لِيَعْبُدُون»[1] «و جنّ و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند.» از زیباترین مفاهیمی که با روح و جان ادیان الهی عجین می شود؛ دعاست. نيايش تنها رشته اتصال میان عاشق و معشوق و جلوه کامل ناز و نیاز میان انسان و حضرت حق است.
راز و نياز لایه های تو در توی فراوانی دارد که بسیار تامل برانگیز و در خور بررسی است. اقرار به حاکمیت خداوند و دل دادگی به توحید افعالی و سر در خاک بندگی است. رسیدن به خواسته ها و نیازها و درمان دردها و آرامش جان ها در پرتو دعا در قرآن میسر می شود. در نگاهی متعالی تر و سطحی فراتر، کار ابدی دعا ترنم نجوای عاشقانه و عارفانه خسته دلان در پیشگاه محبوب ازلی و ابدی است.
دعا در قرآن
واژه دعا در قرآن و احادیث اسلامی در معنا و تعابیر مختلفی به کار می رود. به عنوان مثال خداوند متعال در سوره احزاب آیه 103 از واژه دعا با عنوان «صلاه» یاد می‌کند و می‌فرماید:«صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ» «و برايشان دعاكن، زيرا دعاى تو براى آنان آرامشى است »[2]
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرمایند: كلمه« صل» از «صلاة» و به معناى دعا است. در سوره انبیاء آیه 76 از واژه دعا با عنوان «درخواست » یاد می شود: «وَ نُوحًا إِذْ نَادَى مِن قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ »[3]«و نوح را (به ياد آور) هنگامى كه پيش از آنها (ابراهيم و لوط) پروردگار خود را خواند ما دعاى او را مستجاب كرديم»[4]
خداوند متعال در سوره ابراهیم از واژه « دعا» با عنوان «سوال » یاد می‌کند و می فرماید:« وَ ءَاتَئكُم مِّن كُلّ مَا سَأَلْتُمُوهُ » «و از هر چه خواستيد، به شما عطا كرد» خداوند متعال در کتاب خود از زبان پیامبران دعاهایی نقل کرده است.
دعای پیامبران در قرآن
همه انسان ها کم و بیش در زندگی خود با مشکلات مواجه هستند. وقتی پیامبران با آن عظمت، هنگام مواجهه با مشکلات دست به دعا بر می دارند. پس ما چرا غفلت کنیم. کلید واژه دعا در قرآن «رب» است. در صدر بیشتر دعاهایی که انبیا می کنند، این اسم خداوند قرار دارد.
از حضرت آدم (علیه السلام ) که پس از هبوط، عاجزانه می گوید: «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا»[5] تا پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) که دست به دعا بر می دارد. و می فرماید:«وَ قُل رَّبّزِدْنىِ عِلْمًا» [6]«پروردگارا، بر دانشم بيفزاى.»
دعای حضرت موسی علیه السلام هنگام مواجهه با فرعون، بزرگترین طاغوت زمان، هنگامی که حضرت موسی علیه السلام ماموریت یافت تا طغیان فرعون را با رسالت خویش فرو بنشاند. این گونه لب به دعا گشود:
- «قَالَ رَبّ اشْرَحْ لىِ صَدْرِى.
- وَ يَسِّرْ لىِ أَمْرِى.
- وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانى.
- يَفْقَهُواْ قَوْلى.
وَ اجْعَل لىّ وَزِيرًا مِّنْ أَهْلى. هَارُونَ أَخِى. اشْدُدْ بِهِ أَزْرِى. وَ أَشْرِكْهُ فىِ أَمْرِى» [7] «گفت پروردگارا سینه ام را برایم گشاده گردان. و کارم را آسان ساز. از زبانم گره بگشای، تا سخنم را بفهمند. و برای من دستیاری از خاندانم قرار ده. هارون برادرم را، پشتم را با او استوار کن، و او را در کارم شریک گردان.» بنابراین حضرت موسی علیه السلام ماموریت و رسالت بزرگ خود را با دعا پیوند می زند و اصول مدیریتی مهمی را در قالب دعا مطرح می کند.[8]
برای چه کسانی دعا کنیم؟
بهترین دعا در حق دیگران
همه انسان ها در اجتماع زندگی می کنند بدون شک رفتار و نحوه معاشرت در جامعه تاثیر متقابل دارد. بنابراین خداوند متعال در مورد این امر مهم می فرماید:«رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِاخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْايمَانِ وَ لَا تجَعَلْ فىِ قُلُوبِنَا غِلاًّ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ»[9] «پروردگارا، ما را و برادرانمان را که ایمان آوردن بر ما پیشی دارند، بیامرز. و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده اند، کینه ای مگذار.» مراد از این دعای قرآنی آن است که خداوندا، در روابط اجتماعی ما چنان صلحی قرار بده که هیچ واسطه و حجابی میان ما و برادران مومن ما ایجاد نشود.
دعا برای خانواده
اما سطح نزدیک و ملموس روابط اجتماعی، عرصه خانواده است که مهم ترین نهاد اجتماعی است:«وَ مِنْ ءَايَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكمُ مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا»[10] «و از نشانه های او اینکه از نوع خودتان همسرانی برای شما آفرید.» در این عرصه نیز می توان کارکرد مفید و موثر دعا را مشاهده کرد. در سوره مبارکه فرقان آمده است:«وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرِّيَّتِنَا قُرَّةَ أَعْينُ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا» [11] «پروردگارا، به ما و همسران و فرزندانمان مایه روشنی چشمان ببخش و ما را پیشوای متقین گردان.
اجابت دعا در قرآن
دعا برای جنگ
در صحنه نبرد و جهاد و در میان شمشیر و در گستره خون و شهادت نیز رد دعا را می توان یافت. :«أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبرْا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انصُرْنَا عَلىَ الْقَوْمِ الْكَفِرِين» [12] «پروردگارا، بر دل های ما شکیبایی فرو ریز و گام های ما را استوار کن و ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
همچنین در موضوع نفس انسان نیز که پیچیده ترین پدیده خلقت است، می توان این مضمون را مشاهده کرد:«رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّاب» [13] «پروردگارا، پس از آنکه ما را هدایت کردی، دل هایمان را منحرف مگردان و از جانب خود، رحمتی بر ما ارزانی دار.»
نیز در حوزه معرفت انسان با خداوند و در عارفانه‌ترین عرصه ها نیز، باز دعاست که حاکمیت دارد:« رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِى لِلْايمَن» [14] «پروردگارا، ما شنیدیم دعوت کننده ای را که به ایمان فرا می خواند. «وَ قُل رَّبّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ أَنتَ خَيرْ الرَّاحِمِين» [15] این آیات نمونه ای از مباحث متنوع دعاست که بیانگر اهمیت آن ها در جای جای زندگی است.
خدا در قرآن
در آیه 186 بقره، خداوند با مهربانی و عطوفت بندگان خود را به سوی خویش فرا می خواند. از ارتباط دو سویه اش با آنان سخن به میان می آورد. در ابتدای آیه شریفه خداوند متعال پیامبر خویش را مورد خطاب قرار می دهد. و می فرماید : « وَ إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِى عَنىّ فَإِنىِّقَرِيبٌ» و هنگامى كه بندگان من از تو درباره من سئوال كنند [بگو] من نزديكم» پاسخ حضرت حق بسیار لطیف است. همچنین به خاطر تحبیب دل ها و نوازش جان ها، چندین بار از ضمایر مفرد و متکلم وحده بهره می گیرد تا ملاطفت و محبت خود را به بندگانش فزونتر نشان دهد. یعنی پروردگار در پاسخ نمی فرماید : «بندگان ما» بلکه می فرماید:«بندگان من» و در ادامه می فرماید:« فَإِنىّ قَرِيبٌ أُجِيب» [16] یعنی من به آنها نزدیکم و اجابت می کنم. این شیوه پاسخ دهی خداوند بیانگر مهرورزی وصف ناشدنی پروردگار به بندگان اوست.
هرگاه فردی دست دعا بسوی خدا بر می دارد انتظار دارد دعایش مستجاب شود. در آیه 60 سوره غافر خداوند متعال دعوت عمومی کرده و تمامی مردم را به دعاکردن امر می‌کند و نوید اجابت می‌دهد« ادْعُونىِ أَسْتَجِبْ لَكمُ » [17] « مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم». این دعا در قرآن اهمیت این فرضیه الهی را می‌رساند.
هدف نهایی از آنجا که پل ارتباطی بین عبد و معبود است، به اذن خداوند نقش گشایش گری و تسهیل گری دارد. بهترین دعا این است که روزانه دعا برای همه چیز داشته باشیم. دعا کنیم پروردگارا ای که همه چیزهای خوب را آفریدی و در اختیارمان گذاشتی؛ عمل کم را از ما بپذیر.
[1] -ذاریات56
[2] -فولادوند، ج 1 ، ص 203
[3] -انبیا/76
[4] -آدینه وند، ج 4 ، ص268
[5] -اعراف/23
[6] -طه/114
[7] -طه/32-25
[8] -انصاری، محمد علی، شکوه نیایش، ج 1 ، ص 54-56
[9] -حشر/10
[10] -روم/21
[11] -فرقان/74
[12] -بقره/250
[13] -آل عمران/8
[14] -آل عمران/193
[15]و [16] و [17] -مومنون/118
ویرایشگر: اکرم پورطاهرزاده
احسنت بر شما 🌹👌🏻