آموزش قرآن به کودکان
برای آموزش قرآن به کودکان خود ابتدا باید آنها را با زبان قرآن آشنا کرد. کودک به دلیل انرژی بالا و علاقه مندی به تفریح و سرگرمی نیاز به لذت بردن از روند آموزش و برنامه‌ریزی دارد پس در آموزش بایستی به این سه اصل توجه داشته باشید: صبر، استمرار، روشمندی.
برای اینکه مطالب درون کودک نهادینه شود، در کنار تشویق و ایجاد انگیزه نیاز به تکرار و تمرین است.
برای اینکه کودک ما قرآن را فراموش نکند بایستی به طور مداوم تکرار و تمرین شود. برخی نکات است که در روند آموزش قرآن موثر است که باید به آنها توجه شود:
1 – آموزش قرآن در قالب بازی و سرگرمی
یک اصل مهم این است که بازی کودک زندگی اوست و زندگی کودک بازی اوست. پس آموزش به کودکان نباید جدی و خشک باشد، بلکه باید همراه با محبت و متناسب با سن کودک همراه باشد.
بنابراین اموزش به کودک باید در قالب سرگرمی و بازی و دربستر محبت باشد. همچنین والدین باید تلاش کنند که فرزندشان از روی اختیار و با انگیزه به سراغ آموزش بیاید نه از روی اجبار، هنگام آموزش از روش تشویق بیشتر استفاده کنید و از امر و نهی زیاد، از آموزش هنگام خستگی و بی حوصلگی بپرهیزید.
2-صبرو سعه صدر داشتن در آموزش قرآن
سعه صدر در عرصه آموزش یکی از ارکان اصلی تربیت است. بنابراین لازم است در آموزش به ویژگی های زیستی کودک توجه شود و مطابق آن با او رفتار شود. همچنین توقعات خود را از فرزندتان متناسب با درک او تنظیم کنید تا ناخواسته و توقع خارج از توان کودک نداشته باشید.
3-الگوی شنیداری مناسب در آموزش قرآن به کودکان
یک اصل مهم در آموزش قرآن و زبان آموزی به کودکان این است که الگوی شنیداری باید از همان ابتدا مناسب و صحیح باشد. سن ۲ تا ۵ سالگی اوج بلوغ مهارت های کلامی کودکان است. بنابراین اگر الگوی نامناسب در ذهن کودک شکل بگیرد اصلاح آن در آینده بسیار مشکل است. پس بهتر است که قرائت قران با صوت زیبا و با کیفیت مناسب در اختیار کودکان قرار گیرد.
4-استفاده از عبارات کوتاه و استمرار در آموزش قرآن
در آموزش قرآن به کودکان باید از عبارات کوتاه استفاده شود و بهتر است که با تکرار و تمرین آیه کاملاً برای کودک جا بیافتد و در کنار صوت آیه انجام کاردستی یا رنگ آمیزی نقش موثری در حفظ و یادگیری دارد. فعالیت کودک را پیگیری و رصد کنید و از تشویق به جا غافل نشوید.
5-شرایط محیطی مناسب برای آموزش قرآن
یکی از مهمترین نکات موثر در روند آموزش، توجه داشتن به تغذیه، شرایط روحی، جسمی و محیطی است. کودک در نظام آموزش گرسنه و تشنه نباشد و از طرف دیگر بلافاصله بعد از وعده های غذایی نباشد، چرا که موجب سختی و سنگینی او خواهد بود و هم چنین مواقعی که کودک علاقه بسیار زیاد به جنب و جوش و فعالیت بدنی دارد زمان مناسب برای آموزش نیست. بهتر است پس از فعالیت و در حالت آرامش به آموزش نزدیک شود.
دمای محیط آموزش نباید خیلی سرد، خیلی گرم و یا خیلی تاریک باشد چون این شرایط به طور ناخواسته موجب عدم تمرکز کودک خواهد شد. زمانی که کودک خواب آلود است و یا تازه از خواب بیدار می شود زمان مناسبی برای آموزش نیست.
6-تقویت مفاهیم در کودک
توسعه و تقویت مفاهیم در کودک به تدریج انجام میشود. کودک بسیاری از کلمات را بدون آنکه معنای آن را بفهمد تقلید می‌کند و در فرایند تکرار و استمرار، معانی کلمات را کشف می‌کند. سعی کنید که در قالب تفریح و سرگرمی و یا رفتن به گردش، کودک را با کلمات و مفاهیم جدید آشنا کنید.
7-تشویق در پایان هر مرحله از آموزش قرآن به کودکان
یکی از روش های موثر در آموزش، ابراز رضایت و تشویق در پایان هر مرحله از آموزش است. این کار باعث می شود که کودک ضمن احساس توجه و اهمیت موضوع، از اتمام سوره لذت بیشتری ببرد و این کار با اختصاص یک جلسه به پایان سوره ممکن میشود و باعث می شود که کودک با انگیزه و اشتیاق بیشتری برای بقیه سوره ها و حفظ آنها داشته باشد.
8-پیشگیری از اختلالات زبان آموزی کودکان
روح و روان کودک از جسم او لطیف تر و حساس تر است. کودک برای موفقیت در آموختن قرآن، نیاز به فضایی آرام و دور از تنش دارد، تا با اعتماد به نفس بتواند ساختار مفاهیم را در ذهن خود تقسیم کند.
یکی از راه های موثر در برطرف کردن اختلالات زبان آموزی و همچنین قرآن آموختن در کودکان، تلاوت درمانی است. اجرای منظم یک تلاوت جذاب از قرآن علاوه بر آثار روحی و عاطفی می تواند به تدریج لکنت زبان را نیز برطرف کند.
9-اهمیت دعا و توسل
از اثر فوق العاده دعا و توسل برای علاقه مندی فرزندتان به مباحث قرآنی و توفیق به کارگیری آن حرکت در مسیر نورانی آن غافل نباشید، چرا که دعای خیر والدین در حق فرزند مستجاب است.
برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید .
شیوه های دیگر آموزش قرآن به کودکان
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: “هیچ مردی فرزند خود را قرآن نیاموزد مگر این که خداوند پدر و مادر کودک را در روز قیامت تاج پادشاهی عطا کند و دو لباس بهشتی به آنان بپوشاند که هرگز مردم مانند آن را ندیده باشند”. (وسائل الشیعه، جلد ۴، صفحه ۸۲۵)
ائمه معصومین(علیه السلام) پدران و مادران را برای انجام این امر مهم، فراوان تشویق کرده و اجر و پاداش معنوی خداوند را در قبال این عمل یادآور شده‌اند. امام حسن عسکری(علیه السلام) فرمودند: خداوند به پدر و مادر پاداش فراوانی را عنایت می کند. آنان با شگفتی سوال می کنند: پروردگارا این همه تفضل درباره ما در قبال چیست؟ اعمال ما شایسته چنین پاداشی نبوده است. در جواب آنها گفته می شود: این همه عنایت و نعمت، پاداش شماست که به فرزند خود کتاب خدا، قرآن را آموختید و او را در آیین اسلام بصیر و بینا تربیت کردید.
عنایاتی خاص در قبال آموزش قرآن به فرزندان
از پیامبر بزرگوار اهل بیت عصمت(علیهم السلام) روایات زیادی وجود وارد شده که خداوند در برابر آموزش قرآن به فرزندان عنایت خاصی در روز قیامت به پدران و مادران دارد.
الف- تاجگذاری پدران و مادران از طرف خداوند به خاطر آموزش قرآن
معاذ می گوید از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم می فرمود: هیچ مردی فرزند خود را قرآن نیاموزد مگر اینکه خداوند پدر و مادر کودک را در روز قیامت تاج پادشاهی عطا کند و دو لباس بهشتی به آنان بپوشاند که هرگز مردم مانند آن را ندیده باشند.
ب- لباس بهشتی جایزه تعلیم قرآن
امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس به فرزند خود قرآن یاد دهد روز قیامت پدر و مادرش را فراخوانند و دو لباس بهشتی به آنان بپوشانند که از نور آن چهره بهشتیان روشن و پر فروغ گردد. عده الداعی، صفحه ۷۹؛ وسائل الشیعه، جلد ۱۵، صفحه ۱۹۴.
ج- پاداش شگفت انگیز آموزش قرآن به کودکان
عایشه از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم؟) نقل می‌کند که فرمود هر که فرزند خود را قرآن بیاموزد خداوند روز قیامت حلقه افتخاری به گردن او آویزد که باعث حیرت اولین و آخرین شود. کتاب العیال، جلد ۱، صفحه ۴۷۸.
د-سیمای اخروی آموزش قرآن
امام صادق(علیه السلام) فرمود:
قرآن را بیاموزید زیرا روز قیامت قرآن به صورت جوانی زیبا و سفید روی به سوی صاحبش آمده به او می گوید: من همان قرآنی هستم که شبهایت را به بیداری کشانده و در وسط روز تشنه گذاشته و آب دهانت را خشک کرده و اشک چشمت جاری ساخته بودم. پس امروز شاد و مسرور باش، سپس تاجی بیاورند و برات رهایی از آتش جهنم را به دست راست او و جاودانگی در بهشت را به دست چپش بدهند، و لباس بهشتی به او بپوشانند و به او گفته شود بخوان و بالا برو، به هر آیه ای که بخواند درجه بالاتر رود،
سپس اگر پدر و مادرش مومن بودهاند دو لباس بهشتی بر آنان بپوشانند و به آنان گفته شود این پاداش برای آن است که به فرزندتان قران یاد دادید.
کافی، جلد ،۲ صفحه ۴۴۱.
ه- سنگینی نامه عمل و تذکره عبور از صراط
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هرکس به فرزند خود قرآن تعلیم دهد. نامه عملش شاه سنگین کند و او را از پل صراط همانند برق جهنده عبور دهد و هیچ گاه از او جدا نگردد تا از طرف خداوند بهترین چیزی که آرزو می‌کرد بر او نازل شود. مستدرک الوسائل، جلد ۱، صفحه ۲۹۰.
انس با قرآن در کودکان
بسیاری از دانشمندان و بزرگان اندیشه وقتی از خاطرات کودکی خود می گویند قران خواندن مادر یا دعاهای او سر سجده را از تاثیر گذار ترین اتفاق آن دوران می دانند.
پس لازم است والدین با قرآن انس داشته باشند و در منفی و مثبت روزگارشان به قرآن رجوع کنند تا بچه‌ها هم الگو بگیرند و مواردی هست تا که با رعایت آنها فرزندان فرزندانمان قرآن را بهترین یاد میگیرند:
1 – آموزش قرآن به چه شکل باشد؟
بچه ها را دیده‌اید که وقتی یک کارتون را هزار بار از تلویزیون دیده باشند می‌توانند همه آهنگ ها و شعرهایش را ازبر کنند. هوش خاصی هم نمی‌خواهد این تنها نتیجه تکرار زیاد آن آهنگ از تلویزیون و شنیده شدن شدنش توسط بچه‌هاست. وقتی قرآن هم در فضای خانه طنین انداز شود و دائم تکرار گردد در ذهن بچه ها می ماند.
2-چه کنیم کودکان ما خسته نشوند؟
مراقب باشیم بچه ها خسته نشوند. همیشه آموزش های مستقیم بچه ها را زود خسته می کند لازم نیست قرآن را در گوش فرزندتان بخوانید. بلکه به طور غیر مستقیم می توانید قرآن را به گوش بچه‌ها برسانید.
3-قران را کی پخش کنیم؟
هیچ وقت وسط بازی هیجانی بچه ها، اقدام به پخش قرآن نکنید. هم شان قرآن باید محفوظ باشد و هم اینکه ریتم تلاوت و همراهی آن با هیجانات کودکانه، ممکن است موجب کلافگی بچه ها باشد.
4-با کی ارتباط بگیریم؟
جلسات قرآن معمولاً جدی هستند و از سر و صدای بچه ها جلوگیری می کنند و دائم تذکر سکوت می دهند. شاید این جلسات برای سنین کم مناسب نباشد. همچنین بهترین وظیفه والدین است همانطور که برای درد جسمی بهترین طبیب را می یابند برای آموزش‌های دینی هم بهترین فضاها را پیدا کنند.
5-چطور تشویق کنیم؟
یادگیری حتی یک آیه از قرآن هم باید با تشویق همراه باشد. هیچ وقت بیخیال تشویق نباشید.
6-به بقیه هم بگویید
در جمع فامیلی و دوستانه، از فرزندتان بخواهید سورهای که بلد است را بخواند. یا مثلاً سوالات مفهومی بکنید و پاسخ دهد. تشویق دیگران هم برای او معجزه آساست.
7-برایشان از قصه های قرانی بگویید
کودکان عاشق شنیدن قصه هستند، به خصوص قبل از خوابیدن. چه فرصتی بهتر از این؟ برایشان از قصه‌های قرآنی بگویید و تمام سعی تان را بکنید که قصه ها را جذاب تعریف کنید. بگذارید قصه ها در روح و جان فرزندتان بنشیند.
8-فعالیتهای قرآنی را فراموش نکنید
می توانید بچه ها را همراه خودتان به نمایشگاه قرآن ببرید یا به کلاس های خطاطی و نقاشی مرتبط که با آیات قرآن مرتبط هستند. آنها را تشویق به حضور در مسابقه های قرآنی کنید. حس رقابت باعث میشود انگیزه بیشتری برای یادگیری قرآن پیدا کنند.
خانواده و الگوهای مختلف تربیتی کودکان
گروه شهید آوینی