معانی مختلف دعا در قرآن

مقاله معانی مختلف دعا به بررسی معانی دعا در آیات قرآنی می پردازد. دعا در قرآن وسیله‌ای است برای برقراری ارتباط معنوی با خدای تعالی. تقرب و دوام این رابطه با ذات عظیم خداوندی از طریق دعاهای انسان، عمیق‌تر و ظریف‌تر می‌گردد.
در قرآن، لفظ دعا در معانی گوناگونی استعمال شده که برای روشن شدن اين مفاهیم برای مخاطب، به چند نمونه از آن اشاره خواهیم داشت:

۱. ندا و خواندن(صدا زدن) از معانی مختلف دعا در قرآن

قُلْ إِنَّمَا أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ ۚ وَلَا يَسْمَعُ الصُّمُّ الدُّعَاءَ إِذَا مَا يُنْذَرُونَ. (انبیاء /45)

بگو: من فقط از طريق وحى به شما هشدار مى‌دهم. امّا (اى پيامبر! بدان) كسانى كه (نسبت به شنيدن حقّ) كر هستند، زمانى كه انذار مى‌شوند، آن را نمى‌شنوند!(هر چند با صدای بلند باشد)
«الصُّمُّ» يعنى كسى که به ظاهر گوش دارد ولى حقّ را نمى‌شنود و يا چشم دارد ولى حقايق را نمى‌بيند.در واقع او هم كر است و هم كور.چرا که هر چه او را صدا کنی، هر چند با صدای بلند باشد، تظاهر به نشنیدن دارد.

_ هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ. (آل عمران /38)
در آن هنگام زکریّا (که کرامت مریم (ع) را مشاهده کرد) پروردگار خود را بخواند(صدا کرد) ، گفت: پروردگارا، مرا (به لطف خویش) فرزندی پاک سرشت عطا فرما، که همانا تویی اجابت کننده دعا.

۲. استمداد و فریاد رسی از معانی مختلف دعا در قرآن

وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ. (بقره/23)
زمانی‌که مشرکان، آیات قرآن را به استهزاء کشاندند و گفتند این کلمات الهی نیست. خداوند در پاسخ آنان فرمود: اگر می‌توانید سوره‌ای همانند آن را بیاورید. در این‌جا(وادعوا) به معنای یاری خواستن و استمداد از غیر آمده است.

_ قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ.(انعام/40)
خداوند در این آیه پیامبر(ص) را مورد خطاب قرار داده و می‌فرماید به مشرکان بگو اگر عذاب پروردگار شما را فرا گیرد و یا رستاخیز برپا شود آیا برای حل مشکلات خود فریادرسی غیر خدا را خواهید خواند؟

3.قول و گفتار

فَمَا كَانَ دَعْوَاهُمْ إِذْ جَاءَهُمْ بَأْسُنَا إِلَّا أَنْ قَالُوا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ. (اعراف/5)
زمانی که عذاب الهی بر مشرکان نازل شد، سخنشان جز این نبود که گفتند به راستی که ما ستمکار بودیم.
۴. عبادت و پرستش
وَلَا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُكَ وَلَا يَضُرُّكَ ۖ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِنَ الظَّالِمِينَ. (یونس/106)
خداوند در این آیه، انسان‌ها را و از جمله پیامبر خود را بیم داده که مبادا غیر از خدا را پرستش کنی که آنان سود و زیانی برای تو نخواهند بخشید.

۵. درخواست و پُرسش

قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا لَوْنُهَا ۚ. (بقره/69)
این آیه مربوط به زمانی است که قوم بنی‌اسرائیل به پیامبر خود حضرت موسی گفتند از پروردگار خود بخواه( بپرس) آن گاوی که باید قربانی شود چه خصوصیاتی دارد و چگونه گاوی است؟

۶. ایمان

قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ
درباره معنی دعا در این آیه، احتمالات زیادی داده‌شده است. برخی گفته‌اند دعا به همان معنی دعا کردن معروف است. بعضی دیگر آن‌ را به معنی ایمان و بعضی به معنی عبادت، توحید و بعضی به‌معنای شکر معنی کرده اند. اما ریشه همه این‌ها به یک اصل بازمی‌گردد. ایمان و توجه به پروردگار.(تفسیرنمونه، ج15، ص172)

بگو پروردگار من برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعا و ایمان شما به پروردگار نبود.

 7. تشویق و ترغیب کردن به چیزی از معانی مختلف دعا در قرآن

وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَىٰ دَارِ السَّلَامِ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ. (یونس/25)
اگر بعد از حرف إلی ، کلمه “یدعوا” ذکر شود؛ به معنی تشویق کردن به چیزی است.

و خداوند انسان‌ها را به خانه امن و سلامت تشویق می‌کند.

وَيَا قَوْمِ مَا لِي أَدْعُوكُمْ إِلَى النَّجَاةِ وَتَدْعُونَنِي إِلَى النَّارِ. (نور/63)
زمانی‌که مؤمن آل فرعون، قوم خود را دعوت به ایمان و یگانه‌پرستی می‌نمود و آنان امتناع می‌ورزیدند در پاسخ‌های بی مهری هایشان به آنان گفت: ای قوم من! چرا من شما را بسوی نجات دعوت می‌کنم و شما مرا به سوی آتش؟!

۸. نام‌گذاری کردن

لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا. (نور/63)
تفسیر این آیه، در چند وجه ذکر شده است. یکی از این تفاسیر، معنای «دعاء» در نام گذاری کردن است.
کسانی که با ادب اسلامی و انسانی آشنا نبودند، خدمت پیامبر(ص) می رسیدند و در جمع، وی را محمد… محمد می گفتند. این بود که خداوند در این آیه می‌فرماید: هنگامی‌که پیامبر را صدا می‌زنید با احترام و ادبی که شایسته مقام اوست او را نام‌گذاری کنید. به‌گونه‌ای که شایسته یک رهبر بزرگ آسمانی باشد. هدف این است که او را به نام‌هایی همچون یا رسول‌الله یا نبی‌الله بخوانند. (تفسیر نمونه، ج18، ص567)

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.

بیشتر بخوانید: دعای فوری برای خانه دار شدن | 8 دعای مجرب و فوری برای خانه دار شدن

رآکتورهای اتمی