شب قدر، شب تجلی میعاد انسان با خداوند و از خود جدا شدن و غرق در دریای رحمت و محبت و مهربانی خداست. در روایات اهل بیت (علیه‌السّلام) برای دعای شب قدر داریم: فرشتگان در شب قدر فرود می آیند و در زمین پخش می‌شوند. بر مجالس مؤمنین گذشته، بر آنان سلام می کنند و برای دعای آنان آمین می‌گویند. تا آنگاه که سپیده دم طلوع کند.
بیشتر بخوانید: علت نامگذاری شب قدر
در شب قدر دعای کسی رد نمی‌شود. مگر دعای عاق والدین، قطع کننده رحم، کسی که شراب بنوشد و کسی که دشمنی مؤمنی در دلش باشد. شب قدر به سبب نزول قرآن، شبی شکوه‌مند است. شبی که والاترین و پربرکت‌ترین شب‌های سال به شمار می‌رود. شبی که پیامبر خدا آن را ستوده و درباره آن فرموده است: «ماه رمضان، سرور ماه‌ها و شب قدر، سرور شب‌هاست».
شب قدر چیست؟
شب قدر به این جهت «قدر» نامیده می شود که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. شاهد این معنی در آیات ۳ و ۴ سوره «دخان» است. که می‌فرماید: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم»(ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده‌ایم * در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد).
در آن شب مقدرات یک سال انسان‌ها تعیین می‌گردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر در آن لیله مبارکه تفریق و تبیین می‌شود. بعضی نیز گفته‌اند: آن شب را از این جهت شب قدر نامیده‌اند که دارای قدر و شرافت عظیمی است. نظیر آنچه در آیه ۷۴ سوره «حج» است: «ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ» (آنها قدر خداوند را نشناختند).
گاه نیز گفته‌اند: به خاطر آن است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید. این شبی است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد. کسی که آن شب را احیا بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت می‌شود. یا در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل می‌شوند که عرصه زمین بر آنها تنگ می‌شود چون تقدیر به معنی تنگ گرفتن نیز آمده است مانند: «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُه»
جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده «لیلة القدر» کاملاً ممکن است، هر چند تفسیر اول از همه مناسب‌تر و معروف تر است.
احیا چیست؟
از ویژگی‌های مهم این شب، احیا و نیایش به درگاه الهی است. امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) در این‌باره می‌فرمایند: «من اغتسل لیلة القدر واحیاها الی طلوع الفجر خرج من ذنوبه» کسی که در شب قدر غسل کند و تا طلوع صبح بیدار بماند و مشغول عبادت و نیایش الهی باشد از گناهانش پاک می‌شود.
تقدیر در شب قدر چیست؟
البته این امر هیچ گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسأله اختیار ندارد. چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی‌ها و لیاقت‌های افراد و میزان ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. یعنی برای هر کس آن مقدر می‌کنند که لایق آن است. یا به تعبیر دیگر زمینه‌هایش از ناحیه خود او است. این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد که تأکیدی بر آن است. خداوند چارچوب و زمینه های تقدیرات را فراهم می کند دیگر اختیار با خود اوست که به چه راهی رود.
فضیلت شب قدر
عظمت و فضیلت این شب را بر سایر شب‌ها از این امور می‌توان به دست آورد:
-
آمرزش گناهان در شب قدر
پیامبر خدا (ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدررا احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود.»
امام صادق (ع) فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است. سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است».
-
چرا شب قدر بهتر از هزار ماه است؟
در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می‌سنجند. بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می‌فرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» .در دعای ۴۴ صحیفه سجادیه نیز می‌خوانیم: «(عبادت و بندگی در) شبی از شب‌های آن، آن را برابر با (عبادت در) شب‌های هزار ماه قرار داد. (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید».
-
نزول قرآن در شب قدر
طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شد. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر گرامی (ص) به صورت الفاظ بود.
-
نزول ملائکه در شب قدر
نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر (ع) فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر، بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»
-
عرضه اعمال بر امام زمان
بنا بر روایات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا (ص) نیست. فرشتگان در شب قدرمقدرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» می‌آورند و بر او عرضه می‌کنند.
روایات شب قدر
- از پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز نقل است: از خداوند به دور باد و نفرین بر کسی که به شب قدربرسد و زنده باشد، اما آمرزیده نشود.
- “انس بن مالک” از پیامبر (ص) نقل کرد که ماه مبارک رمضان به شما روی آورد . در این ماه شبی است که برتر از هزار ماه است . هر کس از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب مانده است . محروم نمی‌ماند از برکات شب قدر، مگر کسی که خویشتن را محروم کرده است.
- از امام باقر (ع) نیز درباره پیدایش شب قدر نقل است: که اگر خداوند کارهای مؤمنان را چند برابر نکند به سر حد کمال نمی‌رسند. اما از راه لطف کارهای نیکوی آنها را افزایش می دهد تا کاستی هایشان جبران شود.
- از حضرت رسول (ص) نیز پیرامون شب زنده داری شب قدر نقل است که کسی که شب قدر را شب زنده‌داری کند، تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ از او دور گردد.
- امام موسی بن جعفر (ع) نیز درباره دعای شب قدر فرمودند: کسی که در شب قدر غسل کند و تا سپیده صبح شب زنده‌داری کند، گناهانش را می آمرزند.
تمامی این روایات بر این مطلب دلالت دارند که برخی مقدرات و پاداش‌ها، مانند دور شدن از عذاب دوزخ، نتیجه کار خود بندگان است. سرنوشت هر انسانی در شب قدر به دست خودش رقم می‌خورد.
بیشتر بخوانید: چطور در سه شب قدر بخشیده شویم؟
منابع
قرآن
تفسیر ا لمیزان
مفاتیح الجنان
سفینه البحار
گردآورنده: آذر یزدی
ویرایشگر: اکرم پورطاهرزاده
یک نظر در “شب احیا چیست؟”